HET WONDER VAN DE FOTO-SYNTHESE

TE WARM OF TE KOUD ...
Onze aarde is ongeveer 4,4 miljard jaren geleden ontstaan als één van de planeten rondom onze zon. Het is de enige planeet die biologisch leven bevat. De planeten korter bij de zon (Mercurius en Venus) zijn te warm en de andere planeten, die verder af staan van de zon, zijn te koud voor biologisch leven: Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus.
Onze aarde heeft, heel wonderlijk, nét het goede evenwicht : de warmte van de zon, de warmte vanuit de gloeiende kern van de aarde zelf, het vloeibare water, de mantel van de atmosfeer. En zo is er een voor aardse maten maar heel dunne schil ontstaan (zo rond de 20 km), waarin alle leven, planten en dieren, van microscopisch kleine wezens (zoals bacteriën, schimmels) tot grote planten en dieren volop kunnen leven.

EEN WONDERLIJKE SYNTHESE

Ongeveer 4 miljard jaren geleden begonnen de eerste vormen van leven te ontstaan. Het begon uiterst klein met celletjes in de diepte van de oceanen waarin zelfs nog geen kern zat.
Maar spoedig (d.w.z. na zo'n 100.000 jaren) begon een proces dat voedsel voor de groei leverde, een proces dat foto-synthese heet: 'foto' staat voor licht, dat een synthese aangaat met water en (het gas) kooldioxide. Een wonderlijk drietal. En dat ging natuurlijk niet zómaar.
In een lang proces waren er heel speciale moleculen ontstaan, waarvan het voornaamste chlorofyl was. Dat is een molecuul dat geactiveerd wordt door licht, dat a.h.w. mee-resoneert met zonlicht, zoals een stemvork mee-resoneert met bepaalde frequenties in muziek.
Door het absorberen van de energie van het licht is het chlorofyl-molekuul in staat om water te splitsen in zuurstof, geladen waterstofatomen en elektronen.
De zuurstof komt vrij in de atmosfeer en de andere producten van de splitsing van water gaan ingenieus samenwerken met het kooldioxidegas en vormen dan uiteindelijk een ringvormig molecuul dat wij glucose noemen, een van de vormen van suiker.

EEN ONVOORSTELBARE PRESTATIE

Het is gemakkelijk gezegd: 'ze gaan ingenieus samenwerken'. In feite is het een onvoorstelbare prestatie om de complexe moleculen te vormen, die dan uiteindelijk weer het relatief eenvoudige molecuul glucose voortbrengen.(zie afbeelding: zwart koolstof, rood zuurstof, grijs waterstof)

Ondanks zeer veel onderzoek heeft men nog steeds geen volledig beeld hoe de vorming daarvan begonnen is en verder in zijn werk is gegaan.
Wel is ondertussen duidelijk, dat de oorsprong ligt bij primitieve organismen, op de bodem van de oceanen, maar de precieze stappen zijn nog steeds moeilijk in beeld te brengen. De natuur blijkt onvoorstelbaar creatief. Ze werkt proefondervindelijk, ontelbaar veel keren 'trial and error', steeds een beetje anders, steeds iets nieuws, totdat het 'past' en 'werkt' .. en dan weer verder bouwen .. We kunnen niet begrijpen hoe op deze manier de prachtigste en uiterst complexe moleculen zijn ontstaan - en dan ook nog het 'samenspel' van zoveel verschillende moleculen.

Na het ontstaan van de aarde begon het met de interactie met de zon, die een grote hoeveelheid energie uitstraalde en waardoor de aarde in feite steeds verder veranderde. Ze differentieerde steeds verder, er ontstonden steeds meer nieuwe 'dingen' en daardoor werd alles ook steeds complexer, ingewikkelder. Het moeten ontelbaar veel pogingen en stappen zijn geweest alvorens zo'n ingewikkeld molecuul als chlorofyl tot stand kwam. En dan vervolgens, hoe dit, nadat het 'geactiveerd' werd door de kracht van het zonlicht, in samenwerking met andere moleculen, uiteindelijk glucose voortbracht. En die glucose is dan weer het begin van het voedsel, dat voor de groei van planten nodig is. Zeer veel dieren leven van planten - of van andere dieren, die uiteindelijk ook weer van planten leven.

DE GROENE NATUUR

Chlorofyl is hét molecuul dat onze hele natuur groen maakt. Groen is de meest 'natuurlijke' kleur zullen schilders zeggen - en dat weten we zelf ook. Groen is dé kleur van gezondheid, van groei en van léven. Alle groene planten zijn bezig met het proces van foto-synthese : het maken van de grondstof van alle verdere voeding voor zichzelf (de eigen groei). EN, niet te vergeten, tevens met het produceren van zuurstof, waarzonder wij niet kunnen leven.
Wij ademen zuurstof in en wij ademen kooldioxide uit - en zo blijven wij in leven. En, omgekeerd, gebruiken de planten die (uitgeademde) kooldioxide weer om óns opnieuw zuurstof te geven. Een heel bijzondere, ja vitale kringloop, die draait om het proces van foto-synthese.
We mogen best een gevoel van bewondering en dankbaarheid voelen als we al dat groen zien, dat ons overvloedig omgeeft en zo onmisbaar is voor ons leven !

Dit is het voornaamste wat ik over dit wonderlijke, al miljarden jaren voortgaande gebeuren, zou willen delen. De bewondering van deze NATUURWIJSHEID.

IETS MEER WETEN ?

Voor wie een stapje dieper wil gaan volgt hier nog wat aanvullende informatie. Misschien vergroot die nog je bewondering ?

De BASIS-REACTIE van fotosynthese is:

    6 CO2 + 6 H2O + lichtenergie > C6H12O6 + 6 O2   (C6H12O6 = glucose)

In dit proces kunnen twee hoofdfasen onderscheiden worden:

1. Lichtafhankelijke reacties:
Deze vinden plaats in speciale membranen van de chloroplasten in de cel, de organen waarin het chlorofyl zit.
     a - Chlorofyl absorbeert zonlicht, wat de energie levert om watermoleculen te splitsen, d.w.z. de fotolyse van water, dat gesplitst wordt in zuurstof (O2), protonen (H+) en elektronen.
       b - De energie uit het licht werkt in op de stoffen ATP en NADPH. Dit zijn energiedragende moleculen die in de volgende fase worden gebruikt.
       c - Zuurstof (O2) wordt als bijproduct vrijgegeven in de atmosfeer.

2. Lichtonafhankelijke reacties :
    Deze vinden plaats in het ondersteunende weefsel (stroma) van de chloroplasten.
       a - Koolstofdioxide (CO2) wordt gefixeerd door het enzym Rubisco en omgezet in een organische verbinding die uiteindelijk glucose vormt.
       b - Tijdens dit proces wordt ATP gebruikt als energiebron en NADPH als reductiemiddel om CO2 om te zetten in glucose (C6H12O6).

Fotosynthese is van zeer groot belang want levert zuurstof aan de atmosfeer, wat essentieel is voor het leven op aarde. De geproduceerde glucose is wezenlijk een vorm van chemische energie, die planten gebruiken voor groei en onderhoud. Andere organismen, zoals dieren, verkrijgen deze energie door planten te eten.

Het begint dus met het 'vangen' van lichtenergie door chlorofyl in de chloroplasten. Die energie wordt gebruikt om water te splitsen en zuurstof vrij te laten, terwijl ATP en NADPH worden gevormd. In de volgende fase wordt koolstofdioxide omgezet in glucose door middel van de energie uit ATP en de werking van NADPH.

ATP (adenosinetrifosfaat) : geeft energie voor veel processen in levende cellen (hier voor de fotosynthese, maar ook b.v. voor de samentrekking van spieren)
NADPH ( nicotinamide adenine dinucleotide phosphate) : Dit is een essentiële elektronen-donor voor reductie-processen.

BLAUW - ROOD - GROEN ...
Interessant mag nog zijn te weten, dat chlorofyl uit het spectrum van zonlicht juist niet het groene gedeelte gebruikt, maar hogere en lagere frequenties dan die van groen, dus meer blauw en rood. Groen wordt teruggekaatst - en dat is waarom alles groen is ! Het absorptiespectrum, voor twee soorten chlorofyl, laat dat duidelijk zien.




Johan Muijtjens
2-11-2024






















 

LAAT DE NATUUR ONS REDDEN ! - 4

 PRAKTISCHE LESSEN

Van de natuur kunnen we ongelooflijk veel leren. Wie goed kijkt naar dieren en planten - en ook naar de zgn. 'dode' natuur, ontdekt steeds meer wijsheid. Het is een wijsheid die al miljarden jaren haar vruchten heeft afgeworpen. Onze aarde heeft zich, als satelliet van de zon, rond 4,5 miljard jaren gevormd en vanaf ongeveer 4,3 miljard jaren zijn de eerste vormen van leven ontstaan. Een verbazingwekkend proces, waarin leven en sterven, en weer nieuw leven, iets 'beter' dan het vorige, ontstond, en zo de enorme keten van de evolutie vormde - en nog steeds vormt.

Wat kunnen we uit dit alles leren en gebruiken om nu, in onze tijd, waarin de gezondheid van onze natuurlijke wereld zo in gevaar is, bij te dragen tot herstel van die gezondheid ? Een gezondheid, die meteen ook zijn positieve invloed heeft op onze menselijke samenleving, door minder vervuiling, gezondere en meer natuurproducten, gezondere lucht en water, minder bedreiging van bestaansmogelijkheden, en zo voort. Het zijn immers met name de armsten, die de minste schuld hebben, maar die wereldwijd het meeste lijden onder de huidige veelvormige aanslag op onze natuurlijke omgeving.

De natuur zelf heeft het in zich om ons te onderwijzen, ons te genezen en ons te redden. Het is aan óns om ons af te stemmen op en samen te werken met de helende kracht en intelligentie van de natuur.

VIJF VOORBEELDEN

* BOMEN EN STRUIKEN PLANTEN
Bomen en vele andere groene planten zijn uitstekende 'middelen' om de atmosfeer en de bodem te zuiveren. Het groen van de bladeren absorbeert (het teveel aan) kooldioxide in de atmosfeer in het proces van fotosynthese en zet onder invloed van de zon en met aanwezig water dit alles om in koolhydraten en zuurstof, twee van de belangrijkste 'grondstoffen' voor het leven van de planten zelf en van de dieren, en dus ook van de mensen, die alle niet zonder koolhydraten en zuurstof kunnen leven en zich ontplooien.
En dit is nog maar de helft van het verhaal: alles wat onder de grond gebeurt in en rond het wortelstelsel heeft een grote positieve invloed op de kwaliteit van de aarde met alle andere vegetatie er in en er op en draagt zo in een verhoudingsgewijs extra grote mate bij tot genezing van de door mensen veroorzaakte verstoring en vervuiling van de bodem.

* COMPOSTEREN
Dit is een uiterst nuttig en belangrijk proces dat de natuur overal gebruikt en altijd al gebruikt heeft in een proces van recycling, zodat alle afval weer opnieuw als bouwsteen gebruikt wordt.
Composteren is het proces waarbij (in principe álle) organisch afval, zoals in onze menselijke situatie groente-, fruit- en tuinafval, wordt afgebroken tot compost, een rijke, voedzame stof die de bodem verbetert. Dit gebeurt door natuurlijke ontbinding met behulp van micro-organismen zoals bacteriën en schimmels, samen met zuurstof, vocht en warmte. Het eindproduct van composteren is een donkere, kruimelige substantie die vaak wordt gebruikt als bodemverbeteraar in tuinen en landbouw.
Het is een zeer goede manier om afval te recyclen en het om te zetten in een natuurlijke meststof, wat zowel milieuvriendelijk is alsook zeer nuttig voor de planten.
Op die manier bootsen we na wat de natuur al miljoenen jaren doet en gebruiken we de levenskracht die de natuur in overvloed heeft. De bodem van een bos is misschien wel het duidelijkste voorbeeld van hoe de natuur composteert.

* OMGAAN MET ENERGIE
De natuur is, zou je kunnen zeggen, zeer intelligent. Dat blijkt o.a. doordat ze opmerkelijk zuinig is in het gebruik van energie. Daarbij moet 'zuinig' wel anders worden geïnterpreteerd dan in menselijke termen. De natuur volgt namelijk de fundamentele wetten van de thermodynamica, waarbij energie wordt omgezet van de ene vorm in de andere, zoals van warmte in beweging, of van chemisch in elektrisch, of van beweging in geluid of van kernkracht in warmte, en zo meer. Hierbij gaat altijd enige warmte/energie verloren. [Voor geïnteresseerden: zie de tweede wet van de thermodynamica : Warmte stroomt van nature van warme naar koude gebieden en nooit spontaan van koud naar warm. Arbeid kan wel volledig in warmte, maar omgekeerd kan warmte nooit volledig in arbeid worden omgezet.]

Wij leren dus van de natuur om zo weinig mogelijk energie te verspillen. Er gaat bij iedere omzetting (b.v. gas of elektriciteit naar warmte, zoals bij koken, water verwarmen, verlichting, elektrische apparatuur, enz.) altijd enige energie verloren. De natuur gebruikt direct of indirect vooral  zonne-energie. In feite is b.v. windenergie ook zonne-energie (wind ten gevolge van verschillende temperaturen in verschillende gebieden). Geothermie betreft warmte, die voortkomt uit het binnenste van de aarde: de processen in de mantel (o.a. vulkanisch) en/of in de kern van de aarde.

* GEBRUIK VAN WATER
Water is een universele levensvoorwaarde voor alle levende wezens (planten en dieren, inclusief de mensen). Water als bouwsteen, als transportmiddel, als koelmechanisme (b.v. door verdamping). Globaal gezien doorloopt water voortdurend de zgn. watercyclus (of hydrologische cyclus). Deze beschrijft hoe water continu door de atmosfeer, het land, de oceanen en de biosfeer beweegt. Het is een kringloop waarbij water verandert tussen verschillende toestanden (vast, vloeibaar en gas) en zich verplaatst tussen verschillende reservoirs zoals rivieren, meren, oceanen, de atmosfeer en ondergronds water. Deze cyclus wordt aangedreven door zonne-energie en zwaartekracht.

Daarbij is de natuur in staat het water steeds weer te zuiveren of althans te ontdoen van giften e.d. die de natuur beschadigen.
Het meest bekende zuiveringsproces is natuurlijk verdamping van vloeibaar water (soms sublimatie van ijs naar dampvorm) -> die dan leidt to condensatie -> en zo  neerslag geeft: gezuiverd water. Bij deze cyclus blijven de 'ongewenste' bestanddelen grotendeels achter. Dit geldt namelijk jammer genoeg niet voor bepaalde gasvormige componenten, die zich hechten aan watermoleculen of omgekeerd (b.v. bepaalde zwavel- en stikstofverbindingen) en voor vormen van fijnstof, door verkeer, industrie, droogte, hout verbranden, enz. die a.h.w. met het water 'meegaan'. Dit zijn voor een groot deel verontreinigingen die door ons mensen veroorzaakt worden.

Het is nu aan ons om in deze zuiverende kringloop mee te gaan en bij te dragen aan de kwaliteit van het water - met name door die door mensen veroorzaakte verontreinigingen zo veel mogelijk te beperken.

NIETS VERSPILLEN
Een van de bijzondere eigenschappen van de natuur is dat ze zo creatief en zo verwelkomend is. Je kunt ook zeggen: de natuur probeert zoveel mogelijk alles te gebruiken. Dat geldt al bij het composteerproces, maar ook bij andere groeiprocessen, waarin soms onverwachte alternatieve oplossingen gevonden worden. Ook in de wereld van de dieren zien we verbazingwekkende oplossingen voor een bepaald probleem, zoals b.v. gebrek aan water of aan licht of aan warmte. De natuur, d.w.z. de verschillende soorten passen zich aan bij wat er mogelijk is.
De natuur geeft niet op en houdt vol. En uiteindelijk om tot een omvattende recycling te komen, zodat het geheel duurzaam is.

=========

Dit zijn vijf voorbeelden van hoe de natuur werkt, die ons veel kunnen leren.
Als we zó met ons milieu omgaan sluiten we helemaal aan bij hoe de natuur zélf voor haar blijvende kwaliteit zorgt en blijft er volop léven mogelijk, ook voor ons mensen.
Door zo open te zijn voor de lessen van de natuur, die miljarden jaren in evolutie en dynamisch evenwicht is voortgegaan, kunnen we vertrouwen dat ook in onze tijd voldoende levenskracht blijft bestaan voor een goed voortbestaan van ons milieu, waar wij mensen niet boven staan maar een integrerend deel van uitmaken.
 

Johan Muijtjens

LAAT DE NATUUR ONS REDDEN ! - 3

 
NOG MEER WIJZE LESSEN

Niet vechten-tegen maar meewerken-met, diversiteit verwelkomen, meewerken in een groter geheel en risico's durven nemen - dat waren al kostbare lessen, die we van de natuur kunnen leren. Maar er is méér te leren...

Zo is het b.v. verbazingwekkend hoe de natuur geen a priori's heeft: niets wordt al vooraf uitgesloten. Een boom zegt niet : in die grond wil ik niet geplant worden, maar hij gaat het a.h.w.  gewoon 'proberen'. Een kudde schapen is niet bang voor een grasveld waar veel (in onze ogen) 'onkruid' staat. Zie maar hoe kudden schapen ingezet worden om woeste grond of overwoekerde heide weer 'schoon' te maken (zoals op de foto op de Lüneburger Heide).
De natuur begint als het ware met een 'open mind' : "Laten we eens zien wat er mogelijk is..." Dat is een grote les voor ons mensen:

OPEN STAAN VOOR DE HÉLE WAARHEID.
Houd je ogen, oren en geest en zeker ook je hart open voor wat er op grotere schaal gebeurt. Verzet je niet tegen pijnlijke informatie over de toestand van onze wereld. Durf te lezen en te luisteren naar 'moeilijke' of 'onwelkome' informatie.
Weet dat jouw lijden aan de toestand in onze wereld juist voortkomt uit jouw verbondenheid met die wereld ! Je bereidheid om het lijden van anderen te voelen geeft je energie en laat je zien wat écht welzijn is.
In de praktijk betekent dit dat je niet vluchtig kijkt, maar tijd neemt om geraakt te worden b.v. door foto's of verhalen van wanhopige klimaatvluchtelingen, van dieren die sterven door droogte, van kinderen die sterven door de giftige omgeving waarin ze moeten werken, van de slachtoffers van een verwoestende tornado, van het uitsterven van vissen in een rivier, enzovoort.

HET IS NIET ERG ALS JE JE SLECHT VOELT, MAAR ...
Ga daarnaast óók bewust op zoek naar voorbeelden van goede initiatieven en acties, zowel in je directe omgeving alsook elders. Verzamel ze voor jezelf, maak eens een lijstje en houd ze in gedachten! Dat geeft je vertrouwen en moed, inspireert je creativiteit, maakt je blij en verruimt je hart!
Paus Franciscus schrijft in Laudato Si’ dat we beide nodig hebben: bereidheid om te lijden, zelfs om te rouwen met de slachtoffers, om zo hun pijn, hun angst en verdriet echt te voelen - EN om open te staan voor al het goede dat op zoveel manieren en op zoveel plaatsen óók wordt gedaan - en waar je je bij kunt aansluiten!

MAAK ONDERSCHEID
De natuur is uiterst fijngevoelig omtrent wat wérkt en wat niet werkt. Ze leert ons zorgvuldig onderscheid te maken tussen 'waar' en 'onwaar'.
Wees, net als de natuur, zeer alert om onderscheid te maken tussen nepnieuws (dat altijd gekleurd is en waarin vaak verborgen belangen meespelen) en eerlijke, feitelijke en onafhankelijke informatie, ook al is die soms pijnlijk en ontmoedigend. Heb de moed om de volledige waarheid te kennen en bij gelegenheid die ook te spreken: het goede én het slechte, het verkeerde én het veelbelovende. Dát brengt je pas écht verder.

JE BENT NIET ALLEEN !
In de natuur hangt werkelijk álles met elkaar samen en wérkt ook alles samen. Een wortelstelsel, bij voorbeeld, is een uiterst verfijnd mechanisme, waarin ongelooflijk veel interactie plaatsheeft.
Wanneer je voelt dat het moeilijk is om open te staan voor de volledige waarheid, voor alles wat op je afkomt, het bemoedigende en het verontrustende, wees je er dan van bewust dat je niet alleen bent! Er zijn veel méér mensen, die je gevoelens, je angst én je verlangens en hoop delen. Durf je gevoelens en vragen te delen met anderen en ook je suggesties en je hoop. Er is een goede geest, ja, Gods goede Geest, die in zoveel mensen van goede wil actief is. Wees daarom niet bang!

DURF TE DROMEN !
'Droomt' de natuur ? Ja zeker, in de zin van rusten, wachten, mogelijkheden laten rijpen, fijngevoelig reageren op 'stille' signalen ...
Wij kunnen ervan leren, zoals al gezegd: Leef met een open geest; geloof in vele mogelijkheden. Geloof niemand die beweert het enige en definitieve antwoord te hebben. Dergelijke beweringen zijn tekenen van onwetendheid of van (verborgen) eigenbelang. Integendeel, wees open en durf te dromen: verbeeldingskracht kan een grote deugd zijn, schrijft Paus Franciscus. Het kan een kostbare en cruciale manier zijn om te dienen, zelfs een vorm van praktisch, maar ook van spiritueel en religieus leiderschap! Het is in de eerste plaats een nieuwe manier van kijken, van waarderen, van denken en invoelen, die dan in ons gedrag en onze praktijk doorklinken. Het gaat om een samenhangende verandering van geest, van hart en van handelen!

GELOOF IN GELEIDELIJKHEID EN PROCESSEN
De natuur is wonderlijk: van één kant gaat alles (in onze ogen) langzaam en van de andere kant is ze zéér vasthoudend en zet ze taai en vindingrijk dóór. Ze gebruikt geen geweld maar wél al haar innerlijke kracht en creativiteit. Ze werkt stapje voor stapje, kan wachten op de gunstige gelegenheid, maar staat dan ook klaar met alle beschikbare middelen. Ze werkt in gestage, regelmatige en meestal cyclische processen, ze neemt alle tijd die nodig is, heeft geen onrustige haast maar is wél zeer doelgericht.
De les voor ons mensen is overduidelijk: geloof in geleidelijke ontwikkeling, forceer niets door haast en ongeduld, maar weet wél goed wat je wilt. Laat processen, b.v. de groei van inzicht of van overtuiging, zich geleidelijk voltrekken en vertrouw op het goede resultaat - op het moment dat de situatie er rijp voor is.

GEBRUIK ALLE TALENTEN
Van de natuur kunnen we leren dat in principe álles wat in een situatie aanwezig is een rol mag spelen in een groeiproces. Alles wordt gebruikt wat het doel kan dienen. De biologie ontdekt steeds méér 'slimme' methoden en mogelijkheden, met name op het gebied van de uiterste veelzijdigheid van micro-organismen.
    Wij mensen hebben veel gaven ontvangen en mogen daar dankbaar voor zijn. Dan mag ook van óns verwacht worden dat we die gaven niet begraven, maar met overtuiging en vrijgevigheid beschikbaar stellen en inzetten voor wat ons te doen staat. Die gaven zijn in wezen niet ons privé-eigendom, maar ons gegeven voor het algemeen welzijn, en we ontdekken dan dat juist bij die 'belangeloze' inzet vaak onvermoede creativiteit vrijkomt !

-------
Tot zover een aantal lessen, die wij van de natuur kunnen leren. Mogelijk klinken ze ons vanzelfsprekend in de oren en toch is het in de praktijk vaak een hele opgave om ze ook toe te passen.

In de volgende bijdrage aan deze weblog geven we een enige concrete voorbeelden van hoe we deze lessen in onze zorg voor de natuur concreet en intelligent kunnen toepassen. Ja, laat de natuur óns redden !

Tot de volgende keer !
Johan Muijtjens

LAAT DE NATUUR ONS REDDEN - 2

 Leren van ARTIS ?

In de vorige aflevering hebben we benadrukt hoe belangrijk het is niet tégen de natuur te vechten, geen geweld te gebruiken, maar juist soepel en intelligent met haar méé te werken. De natuur, planten én dieren, zijn uitstekende leermeesters.
De dierentuin van Amsterdam, ARTIS, ontleent zijn naam aan het opschrift boven de ingang: NATURA ARTIS MAGISTRA : de natuur is de leermeesteres van de kunst, van creativiteit in al haar vormen.

In deze en de volgende aflevering noemen we enkele van die lessen, die ons creatief en effectief maken - die we daarom tot ons grote voordeel kunnen gebruiken.

EEN POSITIEVE INTENTIE
Bij alle inspanningen is een positieve houding, vertrouwen in wat je doet (of laat), de grondslag. De natuur "verliest nooit de moed", begint en probeert steeds opnieuw, blijft groeien en bloeien, blijft vertrouwen dat het goed en mooi wordt, ook al weet ze niet hóe.
We mogen daaruit leren, dat wij, bij al onze inspanningen, ook op ecologisch gebied, niet meteen een heel concreet doel voor ogen hoeven te hebben, maar dat een sterk verlangen om bij te dragen aan een (meer) gezond milieu voldoende is. Dát is ook de basis waarop mensen elkaar kunnen ontmoeten en samenwerken. Dat is de diepere motivatie. De concrete toespitsing, wát je precies gaat doen, komt daarná.
Die algemene houding voorkomt dat je al meteen afhaakt als een ander, die ook mee wil doen, ándere praktische ideeën heeft. Als je beiden positief bent kun je samen overleggen en elkáár steunen en niet gaan beconcurreren. Dat is alleen maar verlies van energie.

DIVERSITEIT VERWELKOMEN
Daar hangt een tweede les van de natuur mee samen: diversiteit is geen hindernis maar juist een bron van (nieuwe) mogelijkheden. Dat een ander een wat andere mening of ervaring heeft kun je gebruiken om elkaar te verrijken, om van elkaar te leren en zo uiteindelijk zelfs méér te bereiken.
Dus: verwelkom diversiteit en ga er samen mee aan de slag ! Diversiteit is misschien niet altijd 'gemakkelijk'. Ze is eerder uitdagend. Wie dat aandurft genereert nieuwe energie én nieuwe ideeën. En dáár gaat het uiteindelijk toch om!

MEEDOEN IN EEN GROTER GEHEEL.
Een derde leerpunt: je bewust inpassen in een groter geheel.
Dat voorkomt veel stress: niet de situatie naar jouw hand willen zetten, maar rustig bekijken wat in deze situatie mogelijk is. Dat ontspant, overwint frustraties en geeft vertrouwen.
Wij hoeven niet de hele wereld te redden (naar ons eigen inzicht). Wij mogen ons eigen aandeel leveren, in de situatie waarin wij ons bevinden, vanuit een besef dat werkelijk álles met elkaar verbonden is. Een zogenaamd 'kleine' actie heeft vaak een veel breder effect dan wij vermoeden. Je kunt met blijdschap jouw aandeel doen omdat je weet dat je onderdeel bent van een veel groter geheel, waarin ook talloze ánderen vanuit hun situatie hun aandeel leveren.
En dan blijkt dat één plus één niet twee, maar drie is : samenwerking geeft extra energie. Dat heet synergie : de extra vruchtbaarheid van positieve interactie. Je prikkelt elkaar om creatief te zijn en zo komen er soms onvermoede dingen tot stand - en bouw je méér mee aan het grotere geheel dan je eerst voor mogelijk hield.

VERTROUWEN HEBBEN EN RISICO'S NEMEN 

Als je met plezier met anderen samenwerkt binnen dat veel grotere plan van de natuur, die niets anders wil dan gezondheid en genezen, dan groei je in vertrouwen en moed. Vertrouwen en moed zijn niet iets vaags, alleen een soort idee of gevoel. Vertrouwen en moed zijn vormen van handelen. Het is actief meedoen en ook risico's durven nemen, óók als succes niet vooral gegarandeerd is.
Dat is zeker een uitdaging, want wij mensen willen graag direct het effect zien van wat we doen. Vertrouwen werkt altijd op de langere termijn. Moed opent nieuwe mogelijkheden. En ook al klinkt het tegenstrijdig, toch is die innerlijke vrijheid, dat los kunnen laten van onmiddellijk zichtbare resultaten, het niet zeker weten, juist de ware bron van creativiteit en van vooruitgang! Wie waagt die wint. Wie vertrouwen heeft en risico durf nemen ontdekt dat er méér is en (veel) meer mogelijk is.
Zo ook: Durf zelf een initiatief te nemen. Of durf je aan de creativiteit van ánderen toevertrouwen. Durf te vertrouwen op hún suggesties en ideeën. Ga méé met anderen, ook al was dat niet jouw idee... Je zult samen wonderen verrichten!

Wordt vervolgd !

Johan Muijtjens

LAAT DE NATUUR ONS REDDEN - 1

ONS AFSTEMMEN OP EN SAMENWERKEN MET DE NATUUR

We weten het ondertussen allemaal:
Onze aarde is in gevaar. Het is een sluipend gevaar, een langzaam voortschrijdende achteruitgang. Het is niet zoals bij Covid-19: iets dat niemand verwachtte en dat niemand kon negeren. Niemand kon passief blijven. Allerlei pijnlijke maatregelen werden geaccepteerd en toegepast. We beseften: Ons leven is in gevaar.

Klimaatverandering, opwarming van de aarde, droogtes, stormen, vervuiling van water, bodem en lucht, verzuring van de oceanen, stijgende zeespiegel en overstromingen, het uitsterven van vele soorten planten en dieren ...  dit gebeurt allemaal onophoudelijk, maar geleidelijk, niet plots van de ene dag op de andere. De situatie verergert, langzaam maar gestaag.

Wat moeten we doen ? Vechten ? Vechten tegen de natuur ?

 * Veel mensen denken dat ze zich kunnen aanpassen aan deze geleidelijke veranderingen. Het zal allemaal zo'n vaart niet lopen.
* Anderen hebben een groot vertrouwen in de mogelijkheden van (nieuwe) technologieën. Ze kunnen de verantwoordelijkheid overlaten aan de wetenschappers en de technici - en kunnen blijven leven zoals ze gewend zijn.
* Weer anderen denken : Als we slim genoeg zijn, kunnen we de rampen bestrijden, kunnen we de natuur corrigeren, kunnen we de oorlog tegen al deze verontrustende zaken winnen. Zij denken dan in termen van oorlog, vechten, proberen de leiding te hebben of te krijgen.

Deze oorlogszuchtige houding dringt op allerlei terreinen in onze  samenleving door. Ook al weten we dat oorlog méér oorlog veroorzaakt, geweld méér geweld, toch geloven we, of doen we op zijn minst alsof, dat oorlog, macht, intellect, druk uitoefenen enz. de enige (of op zijn minst de snelste en meest 'effectieve') manieren zijn om problemen op te lossen.

Wat we wel kunnen zien, maar vaak niet willen zien, is dat deze oorlogszuchtige aanpak het einde is van gezonde groei, dat het onze geest vernauwt en onze creativiteit doodt. Kortom, het maakt de zaken erger in plaats van beter. We verliezen het zicht op het grotere geheel, we vergeten dat alles diep met elkaar verbonden is, we isoleren een bepaald probleem en 'vergeten' wat de diepere oorzaken kunnen zijn. In plaats van aandacht te besteden aan de echte oorzaak of oorzaken, bestrijden we de symptomen en denken we dat we iets zinvols hebben gedaan.

Dat alles geldt óók voor sommige maatregelen, wetten en regels met betrekking tot ons milieu en het klimaat. We nemen niet voldoende tijd of doen weinig moeite om na te denken over de diepere oorzaken van een probleem, maar gaan gewoon wat 'praktische' dingen doen, zonder de grote en complexe werkelijkheid in het oog te houden. En beseffen te weinig dat we in feite contra-productief bezig zijn ...

Niet vechten, maar afstemmen en samenwerken !

Er is echter een heel andere aanpak mogelijk: niet vechten tegen maar afstemmen op en samenwerken met. Niet vechten tegen de natuur, maar de wijsheid van de natuur gebruiken en met respect samenwerken met het vermogen van de natuur zelf om de situatie te genezen; voorzichtig, geduldig, bewust en gericht met de natuur omgaan en ons aanpassen aan het karakter en de mogelijkheden van de natuur zelf. De natuur heeft een enorm zelfgenezend vermogen, zoals in een vorige bijdrage beschreven. Je zou kunnen zeggen: de natuur wil echt evenwichtig en gezond zijn. De natuur is niet vervuilend, verspilt niets, is voortdurend aan het recyclen en ontwikkelt zich steeds verder tot meer gevarieerde en mooiere vormen, zowel in de wereld van de planten als van de dieren.

Werk mee met de intelligentie van de natuur.

Het is die grote, mooie en wonderbaarlijke 'wijsheid' en 'intelligentie' van de hele natuur, die de Schepper van alles aan ons mensen heeft toevertrouwd. Laten we daarbij vooral niet vergeten dat wij mensen óók behoren tot diezelfde natuur. We staan niet 'boven' de natuur maar zijn er onderdeel van, weliswaar met een speciale taak en verantwoordelijkheid, maar niet als 'de baas' ervan.

Als er problemen zijn in onze ecosystemen is (dus) de beste manier om ze te verhelpen het bewust samenwerken met de zelfgenezende kracht, zoals die overal aanwezig is.
Iets van déze wijsheid wil ik graag met u, beste lezeres/lezer, delen en ik hoop dat het u extra vreugde, hoop en vertrouwen zal geven bij uw inzet voor een gezondere aarde, ONZE aarde, ons HUIS, zoals Paus Franciscus dat noemt in zijn beroemde encycliek Laudato Si’.

Wordt vervolgd.

Johan Muijtjens

EEN SCHOKKENDE ECOLOGISCHE ERVARING

Een motiverende confrontatie ...

Sedert enige jaren kun je het noordelijke deel van het Afrikaanse land Ghana nu ook per vliegtuig bereiken. Je kunt het landschap, waar je eerst alleen 'op ooghoogte' doorheen kon reizen, nu ook vanaf flinke hoogte overzien. Dat was voor mij een nieuwe ervaring nadat ik er vanaf de 80-er jaren van tijd tot tijd 'over land' ben geweest.

Omlaag kijkend sloeg mij onlangs de schrik om het hart. Noord Ghana grenst bijna aan de Sahel, de brede zuidelijke strook van de Sahara. Dat weet je uit de aardrijkskunde. Maar nu drong het in volle kracht tot mij door: de woestijn rukt ongenadig op ! Wat in de tachtiger jaren nog een mooi groen landschap was, rijk met bomen en struiken, waar de kinderen in de schaduw van grote bomen speelden en hier en daar nog een echt stuk (oer)woud was, is ondertussen, in enkele tientallen jaren veranderd in een savanne-landschap: een gebied waar alleen hier en daar verspreid nog een boom staat, met verspreid struikgewas en heel veel kale grond.

Een groen en bloeiend gebied is in een okerkleurig landschap veranderd ! Niet in de loop van enige eeuwen, maar in slechts enkele tientallen jaren. Ja, de schrik sloeg mij om het hart, toen ik dát zag.

Mensen in dat gebied vertelden me dat ze in de loop van een mensenleeftijd van twee natte seizoenen naar één periode met veel regen zijn gegaan en dat nu zelfs die ene vruchtbare tijd al korter begint te worden. Vergeleken met enkele tientallen jaren geleden hebben steeds meer mensen grote moeite om nog voldoende voedsel te verbouwen, om hun gezin te kunnen onderhouden, om überhaupt het hoofd boven water te kunnen houden. Je ziet ook de toenemende armoede op de straten. Minder verzorgde 'winkels', (nog) meer afval langs de straten en wegen, steeds minder onderhoud, enz. Je voelt bij jonge mensen, b.v. op een middelbare school die ik bezocht,  al iets van een zekere gelatenheid, die ik in de 80er jaren, toen de natuur nog zoveel vitaliteit uitstraalde, niet bespeurde. De fysieke omgeving heeft duidelijk zijn weerslag op hoe mensen zich voelen.

Een probleem is dat deze klimaatverandering, met alles wat dat meebracht en meebrengt, allemaal heel geleidelijk is gegaan: elk jaar een heel klein beetje korter, een beetje minder, weer wat droger, en zo voort. Nét niet genoeg om alarm te slaan... En dat niet alleen hier in Noord Ghana, maar vrijwel overal waar deze veranderingen nu steeds duidelijker voelbaar en zichtbaar worden.

Mijn pijn is dat ongelooflijk veel mensen, zoals hier in Noord Ghana, veel minder of nauwelijks middelen hebben om die veranderingen goed op te vangen en zich aan te passen, nieuwe methodes (b.v. van landbouw, veeteelt, tuinbouw, bosbouw, irrigatie, enz.) te ontwikkelen en ondertussen helpende sociale en economische voorzieningen hebben. Wij, hier in het welvarende West-Europa, beschikken, althans voor de meesten van ons, over allerlei beschermende technologie en voorzieningen, over betere sociale vangnetten, over een betere basisgezondheid, en zo meer, waardoor we de effecten van stijging van de temperatuur, de onregelmatigheden in het weer, de toenemende verontreiniging van de lucht, en andere ongemakken nog kunnen opvangen, ook al zijn er ook in onze welvaartsmaatschappij steeds meer mensen die niet alleen lijden maar zelfs sterven aan de gevolgen van deze klimatologische en daarmee samenhangende veranderingen.

Deze ervaringen hebben mij nóg meer gemotiveerd om zoveel als ik kan bij te dragen aan de gezondheid van óns milieu, want het is - hoe hard dat ook klinkt - voornamelijk de ongezondheid en overdrijving van onze westerse wereld, die zich over de hele wereld steeds meer en steeds pijnlijker voelbaar verspreidt.
Niet met een wanhopig gevoel dat 'het toch niets uithaalt', ook niet boos op anderen die niet genoeg zouden doen, maar met een krachtig vertrouwen, dat iedere bijdrage er écht toe doet - en dat sámen met anderen, in kleinere of grotere kring, natuurlijk nog veel méér effect heeft...
En ook met grote DANKBAARHEID voor wat ons hier in het Westen allemaal als bescherming geboden wordt. Alleen dát is al meer dan genoeg motivatie om met grote inzet én creativiteit op deze weg vóórt te gaan !

Johan Muijtjens

GEWELDLOOSHEID EN ECOLOGIE ...

EEN 'SOFTE' BENADERING ? INTEGENDEEL !

Geweldloosheid, respect, niets forceren ... Als het over de zorgen om ons milieu gaat, is dat niet veel te 'soft' ? Zijn de problemen niet te groot om er zo 'gemakkelijk' mee om te gaan ?
Toch valt het mij steeds weer op hoe de natuur, als ze haar eigen levenskracht gebruikt en haar zelfgenezend vermogen, dan altijd 'geduldig' is, meegaat met wat er kán, taai volhoudt, en daarbij vindingrijk en slim gebruik maakt van wat er wél mogelijk is. Er wordt in de natuur geen geweld gebruikt, d.w.z. er wordt niets geforceerd tegen de aanwezige mogelijkheden in. 

Ik zie zo vaak het groeien van planten en bomen in 'onmogelijke' situaties (bv. tussen tegels, door muren), ik zag hoe een gans haar nest bouwt tussen

'onmogelijke' struiken, hoe meeuwen precies op de thermiek zweven en buitelen, .. Het zijn maar een paar voorbeelden van hoe de natuur 'geweldloos' is, maar wél slim en, zo lijkt het wel, zonder haast de mogelijkheden gebruikt die er zijn. En dat alles zonder ontmoedigd te raken ! Fascinerend !

Onze gewone dagelijkse bijdragen aan een gezond milieu kunnen óók vanuit die 'geweldloze' houding bekeken worden. Zuinig zijn met water kun je beleven als waardering voor en als besef van het dreigende gebrek aan dit kostbare levens-middel. Elektriciteit zorgvuldig en bewust gebruiken en wat niet nodig is uitschakelen, is jouw 'geweldloze' bijdrage aan het beperken van de voor het milieu schadelijke productie ervan. Afval scheiden toont begrip voor de eigenheid van de verschillende zaken, zodat ze beter verwerkt en kunnen worden. Plastic zoveel mogelijk vermijden en zorgvuldig goede alternatieven zoeken, beperkt een van de ergste vormen van vervuiling van ons milieu.

Het zijn slechts een paar voorbeelden van respect voor grenzen en van meewerken met wat er wél mogelijk is. Ik denk dat bij de lezer(es) van dit verhaal best nog heel ándere en interessantere voorbeelden opkomen : Hoe de natuur onze geweldige leermeesteres is en wat wij daarvan steeds meer kunnen leren en dat dan vindingrijk kunnen toepassen bij ónze inzet voor een gezond milieu.

Ik ben benieuwd naar jouw ideeën !

Johan Muijtjens

 

ZELFGENEZEND VERMOGEN VAN / IN DE NATUUR

 

Wat mij al jarenlang bezig houdt is: hoe kunnen we het ZELFGENEZEND vermogen van de natuur meer bewust gebruiken?Niet vechten tegen de natuur met allerlei maatregelen, maar de wijsheid van de natuur gebruiken en met respect samenwerken met het vermogen van de natuur zelf om de situatie te genezen; voorzichtig, geduldig, bewust, goed kijkend en luisterend, en heel gericht met de natuur omgaan en ons aanpassen aan de natuur zelf. De natuur heeft namelijk een enorm zelfgenezend vermogen. Je zou kunnen zeggen: de natuur wil echt evenwichtig en gezond zijn. De natuur is niet vervuilend, verspilt niets, is voortdurend aan het recyclen, is geduldig én creatief en ontwikkelt zich steeds verder tot meer gevarieerde en mooiere vormen, zowel in de wereld van de planten als van de dieren... Hoe spelen we vooral dáár op in ?

Dát is wat mij zeer boeit. Jou ook ? Reactie ?