PRAKTISCHE LESSEN
Van de natuur kunnen we ongelooflijk veel leren. Wie goed kijkt naar dieren en planten - en ook naar de zgn. 'dode' natuur, ontdekt steeds meer wijsheid. Het is een wijsheid die al miljarden jaren haar vruchten heeft afgeworpen. Onze aarde heeft zich, als satelliet van de zon, rond 4,5 miljard jaren gevormd en vanaf ongeveer 4,3 miljard jaren zijn de eerste vormen van leven ontstaan. Een verbazingwekkend proces, waarin leven en sterven, en weer nieuw leven, iets 'beter' dan het vorige, ontstond, en zo de enorme keten van de evolutie vormde - en nog steeds vormt.
Wat kunnen we uit dit alles leren en gebruiken om nu, in onze tijd, waarin de gezondheid van onze natuurlijke wereld zo in gevaar is, bij te dragen tot herstel van die gezondheid ? Een gezondheid, die meteen ook zijn positieve invloed heeft op onze menselijke samenleving, door minder vervuiling, gezondere en meer natuurproducten, gezondere lucht en water, minder bedreiging van bestaansmogelijkheden, en zo voort. Het zijn immers met name de armsten, die de minste schuld hebben, maar die wereldwijd het meeste lijden onder de huidige veelvormige aanslag op onze natuurlijke omgeving.
De natuur zelf heeft het in zich om ons te onderwijzen, ons te genezen en ons te redden. Het is aan óns om ons af te stemmen op en samen te werken met de helende kracht en intelligentie van de natuur.
VIJF VOORBEELDEN
* BOMEN EN STRUIKEN PLANTEN
Bomen en vele andere groene planten zijn uitstekende 'middelen' om de atmosfeer en de bodem te zuiveren. Het groen van de bladeren absorbeert (het teveel aan) kooldioxide in de atmosfeer in het proces van fotosynthese en zet onder invloed van de zon en met aanwezig water dit alles om in koolhydraten en zuurstof, twee van de belangrijkste 'grondstoffen' voor het leven van de planten zelf en van de dieren, en dus ook van de mensen, die alle niet zonder koolhydraten en zuurstof kunnen leven en zich ontplooien.
En dit is nog maar de helft van het verhaal: alles wat onder de grond gebeurt in en rond het wortelstelsel heeft een grote positieve invloed op de kwaliteit van de aarde met alle andere vegetatie er in en er op en draagt zo in een verhoudingsgewijs extra grote mate bij tot genezing van de door mensen veroorzaakte verstoring en vervuiling van de bodem.
* COMPOSTEREN
Dit is een uiterst nuttig en belangrijk proces dat de natuur overal gebruikt en altijd al gebruikt heeft in een proces van recycling, zodat alle afval weer opnieuw als bouwsteen gebruikt wordt.
Composteren is het proces waarbij (in principe álle) organisch afval, zoals in onze menselijke situatie groente-, fruit- en tuinafval, wordt afgebroken tot compost, een rijke, voedzame stof die de bodem verbetert. Dit gebeurt door natuurlijke ontbinding met behulp van micro-organismen zoals bacteriën en schimmels, samen met zuurstof, vocht en warmte. Het eindproduct van composteren is een donkere, kruimelige substantie die vaak wordt gebruikt als bodemverbeteraar in tuinen en landbouw.
Het is een zeer goede manier om afval te recyclen en het om te zetten in een natuurlijke meststof, wat zowel milieuvriendelijk is alsook zeer nuttig voor de planten.
Op die manier bootsen we na wat de natuur al miljoenen jaren doet en gebruiken we de levenskracht die de natuur in overvloed heeft. De bodem van een bos is misschien wel het duidelijkste voorbeeld van hoe de natuur composteert.
* OMGAAN MET ENERGIE
De natuur is, zou je kunnen zeggen, zeer intelligent. Dat blijkt o.a. doordat ze opmerkelijk zuinig is in het gebruik van energie. Daarbij moet 'zuinig' wel anders worden geïnterpreteerd dan in menselijke termen. De natuur volgt namelijk de fundamentele wetten van de thermodynamica, waarbij energie wordt omgezet van de ene vorm in de andere, zoals van warmte in beweging, of van chemisch in elektrisch, of van beweging in geluid of van kernkracht in warmte, en zo meer. Hierbij gaat altijd enige warmte/energie verloren. [Voor geïnteresseerden: zie de tweede wet van de thermodynamica : Warmte stroomt van nature van warme naar koude gebieden en nooit spontaan van koud naar warm. Arbeid kan wel volledig in warmte, maar omgekeerd kan warmte nooit volledig in arbeid worden omgezet.]
Wij leren dus van de natuur om zo weinig mogelijk energie te verspillen. Er gaat bij iedere omzetting (b.v. gas of elektriciteit naar warmte, zoals bij koken, water verwarmen, verlichting, elektrische apparatuur, enz.) altijd enige energie verloren. De natuur gebruikt direct of indirect vooral zonne-energie. In feite is b.v. windenergie ook zonne-energie (wind ten gevolge van verschillende temperaturen in verschillende gebieden). Geothermie betreft warmte, die voortkomt uit het binnenste van de aarde: de processen in de mantel (o.a. vulkanisch) en/of in de kern van de aarde.
* GEBRUIK VAN WATER
Water is een universele levensvoorwaarde voor alle levende wezens (planten en dieren, inclusief de mensen). Water als bouwsteen, als transportmiddel, als koelmechanisme (b.v. door verdamping). Globaal gezien doorloopt water voortdurend de zgn. watercyclus (of hydrologische cyclus). Deze beschrijft hoe water continu door de atmosfeer, het land, de oceanen en de biosfeer beweegt. Het is een kringloop waarbij water verandert tussen verschillende toestanden (vast, vloeibaar en gas) en zich verplaatst tussen verschillende reservoirs zoals rivieren, meren, oceanen, de atmosfeer en ondergronds water. Deze cyclus wordt aangedreven door zonne-energie en zwaartekracht.
Daarbij is de natuur in staat het water steeds weer te zuiveren of althans te ontdoen van giften e.d. die de natuur beschadigen.
Het meest bekende zuiveringsproces is natuurlijk verdamping van vloeibaar water (soms sublimatie van ijs naar dampvorm) -> die dan leidt to condensatie -> en zo neerslag geeft: gezuiverd water. Bij deze cyclus blijven de 'ongewenste' bestanddelen grotendeels achter. Dit geldt namelijk jammer genoeg niet voor bepaalde gasvormige componenten, die zich hechten aan watermoleculen of omgekeerd (b.v. bepaalde zwavel- en stikstofverbindingen) en voor vormen van fijnstof, door verkeer, industrie, droogte, hout verbranden, enz. die a.h.w. met het water 'meegaan'. Dit zijn voor een groot deel verontreinigingen die door ons mensen veroorzaakt worden.
Het is nu aan ons om in deze zuiverende kringloop mee te gaan en bij te dragen aan de kwaliteit van het water - met name door die door mensen veroorzaakte verontreinigingen zo veel mogelijk te beperken.
NIETS VERSPILLEN
Een van de bijzondere eigenschappen van de natuur is dat ze zo creatief en zo verwelkomend is. Je kunt ook zeggen: de natuur probeert zoveel mogelijk alles te gebruiken. Dat geldt al bij het composteerproces, maar ook bij andere groeiprocessen, waarin soms onverwachte alternatieve oplossingen gevonden worden. Ook in de wereld van de dieren zien we verbazingwekkende oplossingen voor een bepaald probleem, zoals b.v. gebrek aan water of aan licht of aan warmte. De natuur, d.w.z. de verschillende soorten passen zich aan bij wat er mogelijk is.
De natuur geeft niet op en houdt vol. En uiteindelijk om tot een omvattende recycling te komen, zodat het geheel duurzaam is.
=========
Dit zijn vijf voorbeelden van hoe de natuur werkt, die ons veel kunnen leren.
Als we zó met ons milieu omgaan sluiten we helemaal aan bij hoe de natuur zélf voor haar blijvende kwaliteit zorgt en blijft er volop léven mogelijk, ook voor ons mensen.
Door zo open te zijn voor de lessen van de natuur, die miljarden jaren in evolutie en dynamisch evenwicht is voortgegaan, kunnen we vertrouwen dat ook in onze tijd voldoende levenskracht blijft bestaan voor een goed voortbestaan van ons milieu, waar wij mensen niet boven staan maar een integrerend deel van uitmaken.
Johan Muijtjens
Geen opmerkingen:
Een reactie posten