OP WEG NAAR BETHLEHEM ...

 

Wie denkt daarbij niet aan dat jonge echtpaar, de vrouw hoogzwanger, die meer dan 140 kilometer te voet moesten reizen, ook nog door vijandig gebied, zodat de echtgenoot zich kon melden als lid van een bepaalde stam - en die dan na zo'n zware reis ook nog eens geen onderdak vonden voor de geboorte van hun kind...
Toen: van Nazareth naar Bethlehem... 

Nu - ruim 2000 jaar geleden - zijn er nog steeds ontelbaar veel mensen gedwongen te moeten reizen naar een (ongastvrij) "Bethlehem". Velen, vele miljoenen zelfs, moeten vluchten voor politiek of militair geweld en ook vele miljoenen zijn klimaatvluchtelingen, die door de klimaatverandering hun bestaansmogelijkheden verloren hebben en zelfs duizenden kilometers verder hun heil moeten zoeken.

Ook NU, in 2025, is er weer een beweging naar Bethlehem, niet naar het Bethlehem achter de door Israël opgerichte muur in Palestina, maar naar de grote stad in Brazilië, die Belém, d.w.z. Bethlehem heet.

Naar dit Bethlehem, bewust gekozen bij de monding van de Amazone, de belangrijkste rivier in het  Amazone-gebied,  zullen binnenkort vele duizenden mensen heenreizen, vol verlangens, prognoses, idealen, goede moed en ook met opdrachten, reserves en zorgen, die zich allemaal op een of andere manier bekommeren om het veranderende klimaat en het vervuilende milieu - en de (negatieve) gevolgen daarvan voor zóveel vooral arme mensen.

Het gaat om de a.s. grote klimaat-bijeenkomst van de Verenigde Naties in Belém, van 10 tot 21 november, tien jaar na de historische bijeenkomst in Parijs, waar het Verdrag van Parijs 2015 is gesloten.

Déze mondiale bijeenkomst, met de technische naam COP30 (Conference of Parties 30) is ongetwijfeld van cruciale betekenis voor de nabije en verdere toekomst van "ons gemeenschappelijke huis", zoals paus Franciscus onze zo mooie, zo vruchtbare en nu zo bedreigde aarde noemde.

Tijdens deze klimaattop moeten overheden nieuwe stappen zetten om de klimaatcrisis te beperken en de doelstelling (van Parijs 2015) van maximaal 1,5 graden opwarming van het klimaat te halen. De conferentie is essentieel om wereldwijde afspraken te maken (want dáár gaat het om) en om hiervoor (veel betere) klimaatfinanciering voor de meest getroffenen te vinden. 

Besluiten van de COP komen tot stand op basis van consensus en gelden voor alle landen die lid zijn van de VN.

DE TWEE ZONES
In de zogenoemde BLAUWE ZONE vinden de formele onderhandelingen plaats. Hier worden de belangrijkste beslissingen en onderhandelingen over klimaatverandering besproken. 
Dit gedeelte is alleen toegankelijk voor gedelegeerden van lidstaten, waarnemers, VN-organisaties en geaccrediteerde maatschappelijke organisaties.

Daarnaast is er de grote GROENE ZONE. Daar komen zeer veel organisaties samen om initiatieven rond duurzaamheid - in de breedste betekenis van het woord - met elkaar te delen en om zo effectief te netwerken : elkaar helpen, want dat is buitengewoon belangrijk om de moed er in te houden en om steeds opnieuw tot creatieve vertalingen te komen van goede ideeën - in de niet zelden weerbarstige praktijk.

DE AGENDA
Het duizelt je als je ziet wat er allemaal op de agenda staat !
Hier de voornaamste punten:

* DE NATIONALE KLIMAATPLANNEN : landen zullen nieuwe en ambitieuze nationale klimaatplannen (moeten) presenteren, die dienen bij te dragen aan het globale doel van 1,5 graden Celcius.

* KLIMAATFINANCIERING: er moeten veel meer middelen komen om ontwikkelingslanden, die nauwelijks aandeel hebben aan de klimaatopwarming, maar er wel het meeste onder lijden, te helpen met tegenmaatregelen.
Daarmee hangt nauw samen:
*AANPASSING EN VEERKRACHT: Het vergroten van aanpassingen om gemeenschappen beter voor te bereiden op of te helpen bij het verwerken van de gevolgen van de klimaatverandering. B.v. hulp bij droogte of beveiliging tegen oceaanstijging.

* FOSSIELE BRANDSTOFFEN: Dit is een zeer heet hangijzer: Het gebruik van met name kolen, aardgas, aardolie, schaliegas en schalieolie moet snel verminderd worden en tegelijkertijd (omdat er nu eenmaal een toenemende behoefte aan energie is) het krachtig stimuleren van een rechtvaardige enertietransitie : het overgaan naar vormen van 'schone' energie, zoals zon, wind, water, aardwarmte, waterstof e.d.  De schone energie wordt geleidelijk aan wel goedkoper, maar de vervuilende brengt nog steeds veel meer geld op. Dit vraagt dus om gericht BELEID.

* RECHTVAARDIGHEID EN INCLUSIE: een rechtvaardige transitie, waarbij ook gender-gelijkheid (o.a. de rechten van vrouwen en meisjes), de rechten van inheemse bevolking en van andere kwetsbare gemeenschappen centraal staan. 

* TRANSPARANTIE EN VERANTWOORDELIJKHEID: 
Het controleren van de voortgang op de gemaakte afspraken én het versterken van de mechanismen voor het afleggen van verantwoording, staan hierbij centraal. 

* BESCHERMING VAN ECOSYSTEMEN: 
Brazilië, als gastland, zal specifieke aandacht vragen voor de bescherming van bossen en ecosystemen, die essentieel zijn voor het klimaatbeleid (b.v. de regenwouden Amazone, Borneo, Congo).

Een enorme hoeveelheid werk ! 
Het is overigens allemaal VOORTZETTING van waar al lang aan gewerkt wordt. Al die zaken zijn al jaren aan de orde, zeker na "Parijs 2015". 
Maar eigenlijk is al die inzet op wereld-niveau al begonnen in 1992 tijdens de  EARTH SUMMIT in Rio de Janeiro, óók in Brazilië. 
Toen kwam men wereldwijd bijeen uit zorg voor de klimaat- en milieu-ontwikkeling van onze aarde en de gevolgen daarvan voor ons mensen - en dat was alweer véle jaren ná de waarschuwing in 1972 door het rapport van de Club van Rome : GRENZEN AAN DE GROEI.

Deze zo lange ontwikkeling dreigt veel mensen te ontmoedigen. De nood is zó groot en de vooruitgang zó klein - zo lijkt het in ieder geval. Het feit dat president Trump van de Verenigde Staten (welke tot de grootste vervuilers behoren) het Verdrag van Parijs heeft opgezegd - en nu een zeer milieu-beschadigend beleid voert - is ook iets dat velen (ook in Amerika) zeer teleurstelt en ontmoedigt.
Overigens laten 'de Amerikanen' zich niet kennen en nemen er heel wat "lagere instanties" op eigen initiatief volop deel aan de green zone om 'van onderaf' toch te doen wat mogelijk is: gouverneurs, niet-gouvernementele organisaties, vertegenwoordigers van de religieuzen, enz. )  
Want al deze mensen zijn ervan overtuigd:

ONTMOEDIGING IS GÉÉN OPLOSSING.
 
Het is zeer verheugend dat er vanuit oprechte zorg wereldwijd een enorm aantal 'tegenbewegingen' gaande zijn: Tienduizenden voorbeelden van gemotiveerd doorzetten én vertrouwen. Niet alleen binnen de katholieke / christelijke gemeenschappen  maar ook binnen andere geloofsgemeenschappen en levensovertuigingen, zoals bij de Islam , het Judaïsme, het Hindoeïsme, de Bahaï beweging, het Boeddhisme, het Shintoïsme en zo voort. Sommige hebben zelfs een soort eigen 'Laudato Si' document, zoals de Islam: 

Binnen de katholieke wereld is sedert het verschijnen van de encycliek Laudato Si  een wereldwijde Laudato Si Beweging ontstaan, begrijpelijk zeer gestimuleerd door wijlen paus Franciscus. 
Onlangs hield deze Beweging nabij Rome een op COP30 gerichte voorbereidingsbijeenkomst met als thema : CREATING HOPE FOR CLIMATE JUSTICE.
Enkele belangrijke punten:

* PAUS LEO  bemoedigde de meer dan 500 vertegenwoordigers van organisaties, verbanden en groeperingen en benadrukte daarbij iets wat heel wezenlijk is om vol te houden en echt vruchtbaar te zijn, namelijk dat het altijd blijft gaan om twee zaken : onze spirituele overtuiging, onze innerlijke diepte én onze praktische inzet. Ze kunnen niet zonder elkaar: contemplatie én actie, actie én contemplatie: ze voeden én ze corrigeren elkaar.

* Daarnaast was een boeiende spreker de voormalige gouverneur van Californië,  Arnold Schwarzenegger, die vanuit zijn jarenlange inzet voor milieu sprak en heel geestig én zeer ter zake het vuurtje bij zijn gehoor verder aanblies.

Hij noemde paus Leo een ‘actieheld voor klimaat-rechtvaardigheid’. Met een glimlach leidde de paus de aandacht af van zichzelf en richtte hij die op de mensen die voor hem waren verzameld: “Er is inderdaad een actieheld onder ons – dat zijn jullie allemaal, die samenwerken om een verschil te maken.” En hij sloot af met een uitdaging die blijft weerklinken:
“God zal ons vragen of we de wereld die Hij heeft geschapen hebben gekoesterd en verzorgd, en of we voor onze broeders en zusters hebben gezorgd. Wat zal ons antwoord zijn?”

* Uitdagend was ook Marina Silva, de Braziliaanse minister van milieu, die een verhelderende analyse gaf van wat bij velen de morele hindernissen zijn voor klimaat-actie (wat goed is je daarvan bewust te zijn) en daarnaast bemoedigend beschreef hoeveel goeds er wél sedert vorige COP's al op vele terreinen gebeurd is, waarvan ik hier slechts één belangrijk punt noem: er is vastgelegd is in 2030 de hernieuwbare energie drie keer zo groot wordt gemaakt en dat de energie-efficiëntie minstens verdubbeld wordt. Dit lijken alleen technische zaken, maar die zijn in feite voor het klimaat van groot belang - en hebben al meetbare doorwerking in veel bedrijven en fabrieken wereldwijd.

* De voorzitter van de bisschoppenconferentie van Brazilië, kardinaal Jaime Spengler, benadrukte dat we, juist als gelovige en vertrouwende mensen, de moed moeten hebben om profetisch te zijn, niet moeten aarzelen dingen bij hun naam te noemen, niet bang moeten zijn voor tegenspraak, kritiek of cynisme en moedig moeten verder werken, individueel en vooral ook sámen. Dit is óns aandeel, de toekomst is aan onze Schepper. Hiermee resoneerde hij duidelijk met de woorden van paus Leo.

Beste lezer, dank voor het lezen tot hiertoe.

Zoals eerder opgemerkt, het bovenstaande, zowel de grote bijeenkomst in het Braziliaanse Bethlehem, als zo'n inspirerende ontmoeting in Italië, het zijn maar topjes (of toppen, als u wilt) van een bergmassief van inzet voor klimaat, milieu en de slachtoffers daarvan. Tegelijkertijd met óók de pijn, dat er zoveel méér gedaan zou kunnen worden.

Hoe dan ook, ik hoop dat het bovenstaande uw belangstelling en vertrouwen heeft vergroot en u kunt blijven meeleven én meedoen met die menselijke zorg voor ons "gemeenschappelijke huis" - die prachtige wereld, die ons mensen is toevertrouwd, en die Sint Franciscus bezong in zijn Zonnelied, dat met "Laudato Si, Signore .." opende.

Johan Muijtjens
oktober/november 2025

VEERKRACHT - WEG NAAR HEELHEID

 

VEERKRACHT is een van de prachtige vermogens van de natuur die gearmd gaat met groeikracht.
Veerkracht in de levende natuur is niet alleen telkens weer terugveren bij een 'schok', zoals de veren van een auto, maar een soort 'vooruit-veren' : een stap achteruit zetten om dan een iets grotere stap vooruit te zetten. Het is de dynamiek van een groeiproces. Die dynamiek werkt in talloze planten en dieren, ja wezenlijk in de hele natuur en daarom zeker ook bij ons mensen. Problemen, schokken, dagen uit tot 'eventjes terug', maar dan, vernieuwd, een stapje verder gaan. Via rust en 'versteviging' de weg vérder gaan naar volgroeidheid en heelheid.
De wijze natuur biedt ons een enorme rijkdom aan voorbeelden - ook van verschillende soorten veerkracht, waarvan we er hier slechts enkele kunnen noemen.

IN DE PLANTENWERELD
Enkele soorten veerkracht: fysiologisch, morfologisch, biochemisch en relationeel/coöperatief.

FYSIOLOGISCH :
Sommige planten sluiten hun huidmondjes bij droogte om waterverlies te beperken, verstevigen in die 'rusttijd' en groeien, als er weer vocht is, verder. Zo gaan bij cactussen en andere woestijnplanten de huidmondjes 's nachts open en sluiten die zich weer bij toenemend licht - en zo ook bij droge en vochtige perioden.


MORFOLOGISCH (vorm en beweging):

Cactussen vormen vaak ook een buffer: ze hebben dikke stengels en doorns om water vast te houden en verdamping te beperken - en overleven zo periodes van droogte - om, als er weer vocht is, open te gaan en vaak prachtig te bloeien.
Of, zoals bij zonnebloemen, die met bloemen en bladeren 'snelle' aangepaste bewegingen maken, om optimaal van het zonlicht gebruik te kunnen maken, wat nodig  voor de fotosynthese: het aanmaken van voedende suikers en het produceren van zuurstof.
Dit heliotropisme (bewegen naar de zon - en naar het licht in het algemeen) is iets van vrijwel alle planten, zij het minder opvallend en snel dan bij b.v. zonnebloemen. Alle planten hebben een innerlijke drang naar het licht - om te blijven leven én om verder te groeien naar voltooiing.

BIOCHEMISCH : 

Planten maken als verdediging een grote verscheidenheid beschermende stoffen aan om zich tegen hitte,  UV-straling, droogte en / of aanvallers te beschermen - en gaan gestaag verder met hun groei. Zo hebben bv. druiven, bessen, tomaten (afb.), appels, rode kool natuurlijke zonnefilters, die tevens beschadiging van het DNA tegengaan. In spinazie, wortelen, maïs en paprika wordt het fotosynthese apparaat tegen overmatige lichtenergie beschermd. Weer andere planten verspreiden beschermende geuren of prikkelende stoffen, zoals b.v. de brandnetel.
In feite heeft bijna iedere plantensoort zijn eigen mix van antioxidanten, foto-beschermende of afwerende stoffen, afhankelijk van de omgeving waarin ze groeien. 

ECOLOGISCH en 'RELATIONEEL': 

Veel planten vormen zaden, soms hele zaadbanken ondergronds, die lange tijd kunnen wachten tot de omstandigheden weer gunstig zijn, en groeien en ontwikkelen zich dan weer verder. 
Andere planten (b.v. grassen) ontwikkelen wortelstokken, waarin voedsel wordt opgeslagen, en waaraan groeipunten ontstaan, om later (bv. na begrazing of brand) weer 'snel' te kunnen groeien - én bloeien !

Dit gebeuren in de ondergrond is een buitengewoon rijk gebied, dat de laatste decennia grote aandacht heeft gekregen vanwege de 'sociale' kant ervan: zeer veel planten helpen elkaar, beschermen elkaar, waarschuwen elkaar bij gevaar. De wortelsystemen (de rhyzomen) zijn niet alleen met elkaar verweven maar hebben naast de fysieke steun en stabiliteit die ze geven aan de plant of boom ook levenbevorderende functies, in twee richtingen: de voedingstoffen uit de fotosynthese in de bladeren worden naar de wortels getransporteerd waar ze schimmels, algen, bacteriën voeden. En omgekeerd wordt water, o.a. door de capillaire werking, omhoog getransporteerd met daarin een veelheid aan specifieke (groei)stoffen, die de bacteriën, algen en schimmels 'als tegenprestatie' maken voor de plant / boom en haar bloemen en vruchten.

En, zoals gezegd, dit is niet alleen voor de individuele plant of boom, maar voor het grote netwerk van alle grote en kleine planten samen. Men heeft dit wel speels het Wood Wide Web genoemd, naar het www (world wide web) van het internet, om zo de vooral ondergrondse actieve relatie tussen bomen en andere planten, b.v.  in een bos, aan te duiden. Wonderlijk is ook dat er niet zelden zelfs van een zekere hiërarchie sprake is, waarbij b.v. "moederbomen" een speciale (leidende, beschermende) rol vervullen  binnen een bepaald ecosysteem - en dit óók tussen de verschillende soorten planten onderling. Een buitengewoon rijke vorm van onderlinge steun en samenwerking. Een gevarieerdheid en een samenwerking die een wezenlijke 'sleutel' vormen voor de veerkracht van een stuk natuur. Echte ecologische veerkracht !
[ Een bijzonder mooi boek hierover is dat van Peter Wohlleben : Het verborgen leven van bomen. Wat ze voelen, hoe ze communiceren. Ontdekkingen uit een onbekende wereld. ]


IN DE DIERENWERELD
Ook hier zijn er verschillende soorten veerkracht : gedragsmatig, fysiologisch, fenomenologisch, ecologisch, coöperatief, enz.

GEDRAG / MOBILITEIT

Veel vogels migreren (trekken) vaak duizenden kilometers om kou of voedseltekort te vermijden - om daarna weer terug te keren (vaak naar dezelfde broedplaats) om zich te vermenigvuldigen, verder te groeien en op de langere duur als soort te evolueren.
Bekende voorbeelden zijn de trekkende zwaluwen en ganzen, maar er zijn tientallen andere soorten migranten,  zoals de nachtegaal, de tuinfluiter, de spreeuw, de witte ooievaar, enz.
Naast deze 'extreme' mobiliteit is er, voor alle dieren, altijd al de lokale mobiliteit die hun extra mogelijkheden biedt om voedsel te zoeken, te nestelen, te paren, enz. waarbij die typische veerkrachtige beweging (even terug en dan verder vooruit) vaak een wezenlijk kenmerk is.

FYSIOLOGISCH: 

Sommige dieren houden een winterslaap of een zomerslaap om energie te besparen bij extreme kou of hitte (ook hitte vraagt veel energie om koel te blijven) - om daarna weer te ontwaken en voort te leven en zich verder te ontwikkelen.
Bekende voorbeelden zijn egels, vleermuizen en hamsters (afb.), die in winterslaap (hibernatie) gaan om energie te besparen bij kou en voedselschaarste. Hun hartslag en ademhaling vertragen en hun lichaamstemperatuur daalt sterk, zodat ze maanden kunnen overleven zonder te eten en / of door alleen heel 'voorzichtig' de aangelegde vetreserves te gebruiken. Dat 'overwinteren' zie je ook bij reptielen en amfibieën, zoals slangen en schildpadden, die zich vaak ingraven in de modder onder water.
Weer anders is het bij sommige insecten: die overwinteren als ei of gaan, zoals het lieveheersbeestje, in groepen bij elkaar zitten én vertragen hun lichaamsfuncties.  

Interessant vind ik ook dat bij bepaalde beren, zoals de zwarte en de bruine beer, diep in hun warme hol, de vrouwtjes jongen tijdens hun winterslaap / slaperigheid, wat natuurlijk enorm energie-efficiënt is.
 

De zomerslaap (estivatie) is wat minder bekend, maar komt ook veel voor, zoals b.v. bij het vogelbekdier (afb.), grondeekhoorns, padden en kikkers.
Huisjesslakken voorkomen in de zomerwarmte uitdroging door de opening van hun huisje te sluiten. Ze gaan dan in zomerrust of diapause, waarmee ze het droge en hete seizoen overleven.

Een 'tussenvorm' is de winterrust van b.v. dassen, eekhoorns en de al genoemde beren, die wel hun lichaamstemperatuur kunnen laten dalen, maar toch tussendoor wakker worden om te eten, zoals de eekhoorn, die van tijd tot tijd zijn wintervoorraad aanspreekt.

AANPASSING VAN UITERLIJK (fenomenologisch)

Veel zoogdieren ontwikkelen een dikke windervacht, die ze in het voorjaar weer verliezen, om 'verfrist' verder te leven en te groeien. Andere verwisselen van kleur, zoals b.v. de sneeuwhaas (afb.) die van bruin naar wit verandert in de winter en daardoor minder opvalt voor roofdieren: een vorm van dynamische en beschermende mimicry.
Een heel andere oplossing om droogte en voedseltekort te overkomen zien we bij  kamelen, die weken zonder water en met weinig voedsel kunnen door vet en vocht op te slaan (in hun bulten en elders) en hun lichaamstemperatuur te reguleren.

ECOLOGISCH: 

Dieren passen hun voedselkeuze aan of zoeken steun en bescherming door te leven in groepen om zo hun overlevingskansen te vergroten.
Die aanpassing van voedselkeuze en omgeving zien we b.v. bij de zalm (afb.), die zich in zijn verschillende levensfasen aanpast aan zout en zoet water door tegen de sterke stroom van ('zoete') rivieren in te zwemmen om daar te paaien - en dan later weer het zoute zeewater op te zoeken.
Herten schakelen 'moeiteloos' over naar bast en twijgen wanneer gras en kruiden schaars zijn in de winter.


SAMENWERKING  (coöperatief) :


Net als bij planten, die door samenwerking overleven en groeien, veerkrachtig zijn en evolueren, zien we dit ook veelvuldig bij dieren. Een van de meest sprekende voorbeelden zijn wel de mieren, die in wonderlijke en creatieve samenwerking  voedsel weten te vinden (zie afb.) en dit in hun kolonies systematisch opbergen, Bovendien, door een uitgekiende taakverdeling en strategie, beschermen en verdedigen ze zich tegen extern gevaar.

De hogere termieten leggen voedselvoorraden aan via het eten en omzetten van  vormen van cellulose (hout, papier, gras e.d.) en door het kweken van  schimmeltuinen: schimmels laten groeien op plantaardig materiaal, die als (eiwitrijk) voedsel dienen. En ook hier, net als bij mieren, is er een opvallende taakverdeling die hun leven, overleven en verdere ontwikkeling ten goede komt. Ook weer vormen van veerkracht, die ontwikkeld zijn binnen de eigen context en mogelijkheden.

Naast deze 'kleine' dieren zijn er die vele vormen van samenleven en samenwerking, die we gemakkelijk kunnen waarnemen, zoals bij (families van) olifanten, (roedels van) wolven, samen jagende leeuwen, dolfijnen en orka's die samen jagen, maar ook bij runderen, honden, stokstaartjes, apen en giraffen. Het zijn allemaal dieren die door onderlinge steun de "uitdagingen van het leven" aankunnen, weerbaar zijn en verder kunnen groeien en ontwikkelen.

BIJ DE VISSEN EN DE VOGELS :
Natuurlijk zijn vogels en vissen ook dieren, maar zij verschillen toch in veel opzichten van de landdieren, inclusief de reptielen en de amfibieën. 
Vissen en vooral vogels zijn heel sterk in samen-doen, leven in gemeenschap, waardoor ze extra veerkrachtig zijn en, zich aanpassend aan veranderende situaties ook verder evolueren.

VISSEN zijn, in het algemeen, sociale dieren. Het is bekend hoe ze samen hun voedselbronnen verdedigen en daartoe zelfs met andere soorten coalities vormen. Ze communiceren via visuele, akoestische en chemische signalen en door gedrag. Ze houden vaak krachtige hiërarchieën in stand. Er zijn al genoeg voorbeelden van hoe ze snel van elkaar kunnen leren, b.v. om voedsel te vinden of een vijand te onderkennen. Zo waarschuwt b.v. de tandbaars (afb.) door trillen zijn collega's voor een verborgen prooi. Ook komt mutualisme voor: het verlenen van diensten aan elkaar, zoals b.v. elkaar reinigen.
Allemaal voorbeelden van hoe ze te midden van allerlei 'problemen' flexibel en creatief blijven, ook nieuwe strategieën ontwikkelen, en zo grote veerkracht en voortgaande ontwikkeling vertonen.

VOGELS zijn wat dit betreft wellicht nog sprekender. Zij hebben veel manieren om te communiceren en samen te leven - waardoor hun overleving, hun veerkracht en zo hun toekomst en ontwikkeling bevorderd worden.

Mussen, papegaaien, flamingo's (afb.), kraaien en zangvogels, zoals lijsters en merels, zijn slechts enkele van de ontelbare voorbeelden. Hun grote intelligentie blijkt op vele manieren: 
* groepsvorming, wat helpt bij bescherming tegen roofdieren en bij het navigeren bij het trekken, 
* communicatie via geluiden, lichaamstaal, kleuren, zowel om elkaar te (her)kennen alsook om te waarschuwen tegen gevaar, te informeren over voedsel en van elkaar strategieën en aanpassingen aan nieuwe situaties te leren.
* samenwerking bij het zoeken naar voedsel, bij nestkeuze, bij  het (op)voeden van jongen en het delen van voedsel (voor de jongen), bij bescherming tegen gevaar en bij oefening in tactieken.
* heterogeniteit : het actief gebruik maken van verschillende kwaliteiten en mogelijkheden, door samenwerking met andere vogels van verschillende soorten.
* organisatie, taakverdeling (b.v. bij aanval en verdediging of het verwerven van voedsel), met een onderlinge hiërarchie, met duidelijke leiders en volgers, om zo optimaal te functioneren.

EN - LAST BUT NOT LEAST - BIJ ONS MENSEN ?
Na al het voorgaande is overduidelijk hoezeer de natuur ons leert veerkrachtig te zijn en naar grotere heelheid en voltooiing toe te groeien.
Zonder volledig te willen zijn noem ik enkele punten:

* Verbondenheid en samenwerking :Onze menselijke veerkracht vergroten we door samenwerking, door relaties en verbondenheid. Dit is in het gewone leven van enorm belang. Zoek steun bij elkaar, probeer niet je problemen op je eentje op te lossen.

* Heterogeniteit: Daarbij ook, zoals b.v. de vogels en zoveel andere dieren (en ook planten) ons leren, open te staan voor de kracht heterogeniteit: het waarderen en bewust 'benutten' van onderlinge verschillen. De natuur leert ons steeds opnieuw dat monocultures extra kwetsbaar zijn. Dus ; laat je leren en helpen door mensen die een andere achtergrond hebben of een andere visie hebben. Niet gemakkelijk, maar wel vaak een sleutel voor een échte uitweg.

* Langzame variabelen : De hele natuur leert ons ook aandacht te hebben voor wat we 'langzame variabelen' noemen: Oog hebben voor en vertrouwen hebben in ontwikkelingen die onopvallend en langzaam gaan, maar die op de duur veel effectiever zijn dan kortstondige gebeurtenissen en zgn. snelle veranderingen of oplossingen, de zgn. quick fits. Heb geduld, laat zaken groeien, vertrouw op de diepere en zogenaamde zachte levenskrachten.


* Blijven leren: Een ander punt is de bereidheid om te blijven leren, open te blijven staan voor nieuwe benaderingen en inzichten, omdat bestaande informatie en ideeën vaak snel verouderen en omdat meegroeien nodig is om contact te houden met het léven, om zó veerkrachtig te blijven.


* Het grotere geheel : Wat vaak ook zéér helpt om veerkrachtig te blijven is oog te hebben voor het grote(re) geheel en de ontwikkelingen waar we vaak middenin zitten (en daardoor soms moeilijk te zien zijn). 
Wat zijn de echte waarden en doelen in ons leven ? Je geloofsovertuiging of je levensovertuiging : die kunnen ons een krachtig vertrouwen geven en zijn datgene wat ook op de langere termijn steun geeft.

* Bewustzijn :Er wordt steeds meer bekend over bewustzijn bij dieren, hun emoties, hun vreugde en pijn, hun doelgerichtheid. We noemen dit vaak instinct en beschouwen dat dan als een soort (automatisch) mechanisme - "verschillend van ons mensen". Voortgaand onderzoek nuanceert dit steeds meer en breidt de begrippen uit. Door nadenken, afstand nemen, langdurige reflectie kan ons bewustzijn groeien, kan ons zelfbesef zich verdiepen, kunnen we meer leren van onze ervaringen, begrijpen we meer wat ons eigenlijk motiveert - en worden zo steeds meer toegerust tot die weerbaarheid die ons doet groeien en tot steeds grotere heelheid en voltooiing brengt.

Beste lezen, dank voor het lezen tot hiertoe.

Ik hoop dat al die dynamiek in de hele natuur - waar wij wezenlijk deel van uitmaken - je sterkt in het vertrouwen dat wij goede bronnen hebben om weerbaar te blijven en naar grotere heelheid te groeien.
Moge ons allen dat vertrouwen, die energie en die voltooiing geschonken worden! 

Johan Muijtjens
oktober 2025 

DE GENEZENDE KRACHT VAN SCHOONHEID

 

 DE SCHOONHEID VAN DE AARDE

Wie nadenkt over de schoonheid van de aarde, vindt reserves aan kracht die net zo lang meegaan als het leven zelf. ( Rachel Carson )

Op 1 september begint het jaarlijkse Seizoen van de Schepping. Voor sommigen (velen?) is dat méér een tijd om te worstelen met al het negatieve dat we horen over milieu, natuur, klimaat enz. dan om onze prachtige Schepping te vieren, er voor te danken, je erdoor te laten inspireren.
Ik herken dat zelf heel intens. Ook ik worstel met die twee kanten.
Geïnspireerd door wat Rachel Carson hierboven schrijft wil ik nu toch en met vertrouwen en ook vréugde wat dieper nadenken over een van die mysteries, die mij zo intrigeren: WAAROM IS ER ZOVEEL MOOIS dat wij mensen zelfs vaak nooit zien en dat er al werkelijk miljoenen, ja miljarden jaren is : in de zogenaamd levenloze natuur, in de plantenwereld, in de dierenwereld en bij ons mensen ? De hele kosmos is er vol van ! Het is onbegrijpelijk... !

PURE EXTRAVAGANTIE
"Waarom al die weelderige kleuren, ragfijne vleugels, zijdezachte bloemblaadjes?

Waarom regenboogkleurige watervallen die neerstorten in diepe, kronkelende rivieren die verdwijnen in de plooien van prachtige bergen? Koele bossen met vederachtige varens aan de voet van torenhoge bomen, vol met het vrolijke gezang van vogels? Waarom 'ruisende' golven van graslanden, vol met bloemen, tjirpende krekels, hoog vliegende weidevogels? Woestijnen verlicht door lichtgevende cactusbloemen, de roep van raven, het gezang van coyotes? Waarom wolken in vuur en vlam door de ondergaande zon?" schreef de grote natuurliefhebster Betty Crawford. 


Het makkelijke, rationele antwoord is misschien: omdat we onze zintuigen en ons bewustzijn hebben ontwikkeld om dit alles mooi te vinden. Maar, kun je dan toch vragen: waarom zó ongelooflijk uitgebreid en gevarieerd? We hadden ons toch ook kunnen ontwikkelen om een veel saaiere wereld bevredigend te vinden? Bijen en kolibries hadden zich toch kunnen ontwikkelen om een planeet vol (alleen) witte bloemen te bestuiven? Vlinders en vogels hebben hun schitterende juweelkleuren toch niet nodig om te vliegen of voedsel te vinden? Pauwen en kalkoenen hadden rustigere manieren kunnen bedenken om een partner aan te trekken - denken we. Het is juist die pure extravagantie van dit alles, de 'buitensporigheid', die het zo mysterieus maakt. 

SCHOONHEID ALS KRACHT        
Volgens kosmoloog Brian Swimme is schoonheid een aspect van die universele kracht die wij aantrekkingskracht noemen. Schoonheid als aantrekkingskracht. Ja, dat herkennen we wel in ons dagelijkse leven. Het mooie trekt aan. Maar is schoonheid eigenlijk niet iets veel fundamentelers ? Ook in de wereld die wij niet zien is er namelijk ongelooflijk veel schoonheid. 

Het was schoonheid en harmonie, aldus natuurkundigen, die als één van de eerste krachten zich manifesteerden toen de grote aantrekkingskracht van de zwaartekracht de pasgeboren atomen van het universum samenbracht om de eerste sterren te vormen. Vervolgens voelden de sterren zelf de aantrekkingskracht op elkaar toen ze samenkwamen in de melkwegstelsels, zoals onze eigen Melkweg - die we op een heldere nacht zo kunnen bewonderen. 
Tussen al die sterren zwierf stof, dat zich verzamelde  tot planeten waar omheen soms ook weer manen ontstonden. Een onvoorstelbaar groots proces, hier in een paar woorden samengevat. En dan te weten dat het daar niet bij bleef, maar dat één van de acht planeten om onze zon, onze aarde, zich tot die prachtige 'blauwe planeet' ontwikkelde, vol van dynamiek en leven.

EN DAN DE ZON EN DE AARDE ..
Er is daarbij een 'levenslange' band tussen de zon en de aarde ontstaan. De zon was er 'iets' eerder (een half miljard jaren ongeveer!) maar toen kon ze haar volle licht en warmte ook aan die relatief kleine, jonge aarde aanbieden - dus nu al ruim vier miljard jaren. Die lange relatie leidde na heel veel tussenstappen tot het ontstaan van léven, een ongelooflijk intiem gebeuren zou je kunnen zeggen: Van uiterst kleine, minuscule plantjes tot steeds 

 grotere planten. 

Dan komt dat verbazingwekkende moment waarop levende wezens ontdekken hoe ze het chlorofylmolecuul (met name in bladgroen) kunnen maken. Dit chlorofyl reageert op het licht van de zon in een rijke resonantie, gaat als het ware meetrillen met de verschillende kleuren van het zonlicht - zonder enig geweld, gewoon heel weldadig, zoals wij zonlicht óók heel weldadig kunnen ervaren. Door dit zeer complexe molecuul te creëren bonden planten zichzelf en de hele aarde aan de zon in een steeds intiemere relatie. Door dat bladgroen waren ze namelijk in staat om vanuit het overvloedig aanwezige kooldioxide, samen met water, nu zuurstof in de atmosfeer te brengen en energieke suikers voor de groei van de planten - waardoor steeds complexer en verblindend mooi leven kon ontstaan.
 
AANTREKKINGSKRACHT WERKT SCHEPPEND
Dat zijn een paar 'grote' voorbeelden hoe aantrekking, verleiding mag je zeggen, niet ergens stopt, maar blijft dóórgaan, niet méér van hetzelfde, klonen zouden wij zeggen, maar creatief: nieuwe dingen scheppend. En dat gaat ook nu nog steeds door. Niet alleen in het groot (in het universum) maar ook in het klein en zelfs in het héél kleine.

In die 'tussenmaat', waarin wij mensen zitten, weten we heel goed hoe schoonheid, harmonie, intimiteit, complexiteit enz. ons áántrekken. We kennen dat natuurlijk in de onderlinge relaties van mensen en in de vruchtbaarheid daarvan: niet alleen in nieuw fysiek leven, kleine kinderen, hoe ongelooflijk belangrijk ook, maar óók in vriendschap, in zorg voor elkaar, in trouwe dienstbaarheid.

Het zelfde speelt ook in zoveel ándere vormen van creativiteit, nieuwsgierigheid, onderzoek en die blijvende verbazing over wat zich allemaal aan ons voordoet, ook in onze samenleving. Er zit diep in ons een onweerstaanbaar scheppingsinstinct. We zijn als mensen (en zo in de hele werkelijkheid) spontaan, van binnen uit, gericht op schoonheid, verbondenheid, harmonie, samenspel en samenwerking. We zijn, ja alles is, zoals een theoloog schreef, gezegend vanaf het begin.
We zien dat in de hele dierenwereld (waar wij mensen toch eigenlijk ook toe behoren): veel vormen van betrokkenheid, ja intimiteit zelfs, en ook b.v. van nieuwsgierigheid, van organiseren en ordenen, schoonheid scheppen. Denk b.v. aan intimiteit tussen paarden en ook kleinere dieren, aan het prachtig bouwen van nesten, het zorgen voor pasgeborenen, en werkelijk ontélbare voorbeelden meer...

WE WORDEN GETRANSPONEERD
Als je naar dat alles kijkt of luistert en erover nadenkt voel je dat je hele wezen daarop reageert. Het reageert op de ervaring van de schoonheid, de harmonie, de creativiteit, het stralende leven.

Dit natuurlijke proces van aantrekkingskracht, die vormen voortbrengt in grote creativiteit, die uitgroeit tot schoonheid en intimiteit  - of hoe je je dit wonderlijke proces ook probeert voor te stellen - heeft een aarde, een levende wereld van onbeschrijfelijke schoonheid voortgebracht. Stel je maar eens voor dat je door een veld met wilde bloemen loopt. Of door een microscoop naar de structuur van een schelp kijkt. Of dat je de ingewikkelde wiskundige taal ontdekt die het universum beheerst. Of, natuurlijk, de schoonheid van een jong kind of een ander (jong) levend wezen dat ons diep ráákt.
Op zulke momenten, inderdaad, reageert ons hele wezen op de kracht van schoonheid. Ons hart gaat open. Onze energie stijgt. We voelen ons levend, verbonden, opgewonden. We worden als het ware getransporteerd, overgebracht naar een andere wereld. We gaan over een drempel heen, naar een rijk waar zorgen worden gerelativeerd en de verwarringen van het dagelijks leven wat tot rust komen. Een andere wereld die toch éven werkelijk is als die vaak zo routinematige dagelijkse werkelijkheid. Schoonheid en creativiteit zijn even werkelijk, maar vragen wél dat je je ervoor opent. Het vraagt dat je je bewust lós maakt van wat je op dat moment bezighoudt en in zijn greep heeft.

EVOLUTIE WEKT ONTZAG
Zoals gezegd: Als je de tijd en de rust neemt om je te laten áánraken door schoonheid, harmonie of creativiteit, dan erváár je hoe weldadig dat is. In het licht van de vele uitdagingen van het bestaan geeft dat je weer reden om van het leven te houden. Op onze goede momenten erváren we dat duidelijk. En wat misschien nog meer verbaast: schoonheid ging ons al eeuwen en eeuwen voor ! Die schoonheid, harmonie en creativiteit zijn er al vanaf het allereerste begin van ons universum, je kunt dat niet diep genoeg beseffen.

Misschien zou je wel mogen zeggen, dat de kosmos een manier wilde vinden om 'na te denken' over alle schoonheid die hij had gecreëerd, en hij daarom uiteindelijk tot óns, denkende, voelende, kijkende, verlangende, intiem liefhebbende ménsen heeft geëvolueerd. Wat een prachtige gedachte en een hulde aan de Schepper, die dit leven-minnende vermogen vanaf de eerste oorsprong al in de hele schepping heeft gelegd ! Dit is overigens lang betwijfeld, omdat de aarde ook door meerdere grote crises is gegaan (denk alleen maar aan de vijf grote extincties, het uitsterven van bijna alle leven), maar grote geleerden, kosmologen, astronomen, kunnen tegenwoordig niet anders dan concluderen, bij nog alle open vragen, dat deze fundamentele gerichtheid op (zich steeds verder ontwikkelend) léven er werkelijk moet zijn - tot hun verbazing en verwondering! 
Daar mogen wij ons, gewone mensen, dan van harte bij aansluiten.
 
DAT IS ALLEMAAL HEEL MOOI ...  
  
Maar ondertussen brandt het Amazonewoud, zodat we sojabonen kunnen verbouwen om varkens te voeren. Of om ruimte vrij te maken voor veeboeren om rundvlees te leveren voor fastfood-hamburgers. Of om olie te boren om onze onverzadigbare honger naar consumptiegoederen te stillen... enzovoort, enzovoort. De kranten staan er vol van.
En wat doen wij mensen elkáár aan !

Je vraagt je in gemoede af:
Hoe hebben wij, omringd door zoveel schoonheid, harmonie en creativiteit, een geschiedenis van zoveel wreedheid, verwaarlozing en onverschilligheid kunnen creëren? Dat is dat ánder mysterie, waar velen, ook ik, mee worstelen. 
Onze ziel, ons hart, ons hele innerlijk verlangt naar de schoonheid, harmonie en creativiteit die wij zo van binnenuit kennen. Toch zijn onze gedachten en onze daden zo gemakkelijk op het oppervlakkige en kortstondige gericht. We vervuilen onze leefomgeving en slagen er niet in onze kinderen te voeden en te beschermen. We voeren oorlog om land en grondstoffen. We sluiten families op die vluchten voor het gevaar dat ons beleid heeft veroorzaakt. We verbranden de longen en de voedingsstoffen van onze planeet...

TOCH ONS OPENEN VOOR SCHOONHEID ?

Is er in het licht van deze verwoesting nog ruimte om na te denken over en ons te openen voor de waarde, de kracht, het genezend vermogen van  schoonheid? Op onze goede momenten weten we dat we dat zeker moeten doen en er ruimte voor moeten maken, misschien zelfs véél ruimte. Dat genezend effect haalt ons uit onszelf, brengt ons weer tot echt, blij en begeesterd léven, keer op keer. Ons openen voor schoonheid, tijd nemen om daarvan te genieten, geeft ons kracht om het gewicht van teleurstelling, verdriet en woede te dragen en ons te richten op herstel. 

Schoonheid is geen oppervlakkige aantrekkingskracht. De ultieme schoonheid van bloemen ligt niet in hoe mooi ze zijn, d.w.z. hoe mooi wij ze vinden. Ze bestonden namelijk al zeker 160 miljoen jaar vóórdat wij mensen kwamen om ervan te genieten. Hun grote kracht ligt in wat het universum van hen wilde, niet in wat wij willen.

Het zijn kosmische wezens, molecuul voor molecuul gesmeed uit sterrenstof en de grondstoffen van onze aarde. Ze laten, net als zoveel andere voortbrengselen van de evolutie, als het ware de ziel van de aarde uit de grond onder onze voeten tevoorschijn komen  - eenvoudiger kan het niet, zou je kunnen zeggen. Ook zij, net als ál het andere leven, zijn gevormd door relaties en voor relaties. Ze zijn zeer bedreven in het áángaan daarvan: met de grond die hen voedt, met de lucht die ze inademen, met het zonlicht dat ze omzetten in voeding, met de planten en dieren om hen heen. En dan hebben we het dus alleen nog maar over bloemen ...

In feite is de héle natuur, vanaf subatomair niveau tot de allergrootste eenheden in onze kosmos, aangelegd op  relaties, op samenwerking, op verbinding, op dynamiek.

RELATIES - DAAR GAAT HET OM
Relaties, die door schoonheid, harmonie en creativiteit gekenmerkt worden. Diepe schoonheid, die met goedheid samengaat. Die trekken ons diepste innerlijk naar zich toe, in banden van intimiteit en liefde. 
Waarom zijn we vaak zo 'kapot' van het nieuws ? We zijn zo diep teleurgesteld omdat we voelen hoe diepgaande relaties dag na dag worden verbroken. Dat doet ons pijn.
Het is waar dat we aan onze industriële samenleving veel te danken hebben, maar ze leidt er jammer genoeg ook vaak toe dat verbinding, harmonie, het mooie, misbruikt worden en zelfs vernietigd - wat doorwerkt tot in onze menselijke relaties, op kleine en op grote schaal. Toch blijven we, als we de rust en de tijd nemen, ervaren dat dit zo ingaat tegen de goede aantrekkingskracht, de harmonie, de creativiteit, de schoonheid waar ons hart naar hunkert. 

De diepgaande én bemoedigende les van schoonheid, harmonie en creativiteit ligt in de gezonde energie die ze in ons mensen steeds weer op gang brengen. Dat is echt geen theorie. Dat erváren we als we ons bewust bewegen in de richting van datgene wat ons aantrekt, ons verbindt, ons rust geeft, wat we mooi vinden. We ervaren dat we veranderen, ontspannen, groeien, genézen, dat er nieuw licht en vreugde in ons leven komen. 

DE GENEZENDE KRACHT VAN SCHOONHEID en harmonie en creativiteit en ... Hoezeer gun ik u, lezer, deze ervaring ! Dan is er alle reden om het Seizoen van de Schepping echt te vieren en te beleven, óók als een geschenk !

Geniet tenslotte nog maar even van deze drie prachtige fractals: een frisse broccoli, een ontplooiende varen en  een spiraliserende cactus:

[ Een fractal is een geometrische vorm die een oneindig complex patroon vertoont, waarbij dezelfde vorm of hetzelfde patroon zich op verschillende schaalniveaus steeds weer herhaalt, een eigenschap die bekend staat als zelfgelijkvormigheid. Fractals komen zeer veel voor doorheen de hele natuur. ]

Johan Muijtjens
eind augustus 2025 

METAMORFOSE - DE KRACHT VAN TRANSFORMATIE

PRACHTIGE VOORBEELDEN

Waarschijnlijk denk je als lezer bij het woord metamorfose aan wat wij zien bij vlinders, die vanuit een dikgevreten rups, die zich dan verpopt, als een prachtig wonder tevoorschijn komt.

Dat gaat dan via de cyclus: eitje > rups > pop > vlinder, die dan weer eitjes legt .. enz. Het is één van de vormen van metamorfose in de natuur, die je zelfs met het blote oog kunt waarnemen. En zo zijn er meer. 
Een paar voorbeelden: 
* de kikker: van eitjes-achtig kikkerdril, via het kikkervisje naar de totaal anders gevormde kikker.
* de libel: vanuit het eitje, via de nimf-larve naar de sierlijke libel
* de bij, die zich ook in vier gestalten ontwikkelt van ei, via larve, pop tot een van die duizenden soorten vliesvleugelige diertjes.
* de salamander, die zich vanuit een eitje eerst ontwikkelt tot een larve met kieuwen (in het water) en daarna tot de volwassen salamander met longen (op het vaste land).
Zo zijn er veel meer voorbeelden te geven, b.v. uit de wereld van de vissen, de amfibieën, de zee-egels.

De hier genoemde voorbeelden zijn vormen van volledige metamorfose. Daarnaast zijn er talrijke vormen van een onvolledige metamorfose, waarbij het pop-stadium 'overgeslagen' wordt en waarbij wat uit het eitje komt al lijkt op de volwassen vorm. Waarschijnlijk is het meest sprekende voorbeeld daarvan wel het kippen-ei, waaruit het kuikentje voortkomt, dat al aardig op de volwassen kip lijkt. En zo is het ook b.v. bij sprinkhanen, waterjuffers en wantsen. 

Allemaal heel interessant ! Het zijn sprekende voorbeelden van
(nog slechts) één van de enorme levenskrachten in de natuur.
Misschien vind je dit al boeiend genoeg. Maar het wordt nog veel boeiender (vind ik) als je je realiseert dat dit maar een paar voorbeelden zijn van wat er op zoveel ándere manieren in de héle natuur gebeurt.

IN DE HELE NATUUR

Metamorfose, gedaanteverandering, trans-formatie in letterlijke zin, is een constante in de héle natuur, d.w.z. iets wat zich altijd en overal voordoet. De vroegste (elementaire) deeltjes bij het ontstaan van het universum transformeerden al tot atomen en die weer tot moleculen en zo tot de eerste vormen van sterren, die op hun beurt weer in verschillende stappen en via specifieke omstandigheden  transformeerden tot de eerste elementen (zoals koolstof, zuurstof, stikstof, zwavel ) waaruit de materie van het universum bestaat. 

In volgende stadia ontstonden weer door echte transformaties andersoortige sterren, spiraalnevels met honderd duizenden sterren, melkwegstelsels, waarbinnen dan weer zonnestelsels en planeten ontstonden, en daarop niet alleen bergen, maar opnieuw via enorme transformaties, het onbegrijpelijke wonder van leven, eerst in de eencellige planten, bacteriën, en via talloze stappen naar grotere planten. Deze zijn nog gebonden aan hun plaats. En dan ontstaan de organismen die niet meer plaatsgebonden zijn ... de dieren. 

Een ongelooflijk lange geschiedenis met ontelbare metamorfosen, zowel in de plantenwereld (de flora) als in de dierenwereld (de fauna). Zowel bloemen als bomen, zowel kolibries als kangoeroes, en dan, ongeveer 7 miljoen jaren geleden de eerste 'mensachtigen', de hominiden. In grote stappen, waarin mensen op twee voeten gingen lopen, werktuigen gingen gebruiken, met vuur leerden omgaan, zich over grotere afstanden gingen verplaatsen en  taal en cultuur gingen ontwikkelen, zijn er dan ongeveer 300.000 jaar geleden mensen, die wij de homo sapiens noemen. Mensen met een relatief groot hersenvolume, die symbolisch kunnen denken en taal steeds verder ontwikkelen! 

Elk van deze ontelbare vormen ondergaan hun eigen en unieke metamorfoses of transformaties. Steeds ontstaan, weliswaar met vallen en opstaan, vanuit bestaande vormen en materialen nieuwe creaties. Helemaal vanuit het bestaande, denk maar aan de rups, en toch helemaal nieuw, zoals de vlinder, die in onze ogen in niets lijkt op de rups. Het is, om in een beeld te spreken zowel een cyclisch als een spiraalvormig gebeuren: enerzijds herhaling en anderzijds verandering, verbetering, verrijking - en dat steeds weer opnieuw.

Het verhaal is eindeloos - in alle richtingen ! Het lijkt er op, schreef iemand, of het universum nooit tevreden is, omdat het streeft naar steeds meer spectaculaire prestaties. Als je een tijdje stilstaat bij die hele evolutie dan word je werkelijk sprakeloos ...

WAARHEEN ?

En dan komt bijna vanzelf de vraag op: Wat probeert het universum met al die transformaties te bereiken ? Niet alleen waardóór wordt dit alles voortgedreven, maar ook: waartóe, waarhéén ? Die vragen hebben  natuurlijk al heel veel mensen in de hele geschiedenis bezig gehouden. Wat is de drive, de natuurkracht, de scheppingsenergie ? Waar komt dit alles uit voort en wat is het doel, waar is het op gericht ? Het kan niet anders of mensen hebben voortdurend antwoorden gezocht op die zo fundamentele vragen.
We weten het:
De Joods-Christelijke bijbel kent zijn verschillende scheppingsverhalen. 
De grote oosterse tradities hebben hun unieke oorsprongsverhalen, waarin ze de diepe intuïties van talloze mensen proberen in beeld te brengen.

En de vele huidige mensen, die wij soms nog primitieve volkeren noemen, maar beter oorspronkelijke culturen heten, hebben nog altijd hun prachtige liederen, dansen, verhalen en beelden - om althans iets uit te drukken van dat grote geheim van de schepping, waarin we allemaal opgenomen zijn.

Wie zich door die verwondering en eerbied laat áánspreken gaat steeds meer vragen stellen bij hoe wij tegenwoordig met die schepping rondom ons en in onszélf omgaan.

Hier valt heel veel over te zeggen, en wel in twee richtingen: een zorgelijke kant  én een hoopvolle kant. Het zorgelijke betreft onze menselijke houding, onze beslissingen en handelingen. Het hoopvolle heeft te maken met wat blijkbaar onverwoestbaar is in onze hele werkelijkheid: die wonderlijke, onweerstaanbare, creatieve krachten die hoe dan ook aanwezig blijven en die alleen maar vragen om met hen méé te werken - zodat, door alle ups en downs heen - het léven overwint.

In een volgende aflevering hoop ik, geïnspireerd door die alom en altijd aanwezige veelvormige transformatieve kracht, verder in te gaan op die beide aspecten: onze verantwoordelijkheid én de grond voor onze hoop en vertrouwen.

Johan Muijtjens
juli 2025

ZORG VOOR ONZE OCEANEN

 1. DE OCEAAN-CONFERENTIE IN NICE

Van 9 tm 13 juni 2025 werd er in Nice, Frankrijk, de derde VN Oceaanconferentie gehouden. De conferentie, de UNOC3, bracht wetenschappers, beleidsmensen en activisten samen om het VN-doel voor duurzame ontwikkeling met betrekking tot oceaanbehoud te bereiken. Dat is één van de (17) grote duurzame ontwikkelingsdoelen (nl. nr 14, over leven in het water), die de VN zich in 2015 heeft gesteld.

Men was zich hier zeer bewust dat, terwijl de mensheid werkt aan het inperken van bedreigingen voor het leven door klimaatverandering, aangetaste ecosystemen, verlies van biodiversiteit en vervuiling, de oorspronkelijke bron van leven, die miljarden mensen en soorten in leven houdt, niet over het hoofd mag worden gezien : DE OCEANEN. In feite krijgen de oceanen (nog) minder aandacht dan het vasteland: er is maar 8,6% van de oceanen beschermd tegen 17,6% van het landoppervlak.

Onder de activisten waren vertegenwoordigers van een grote verscheidenheid van religieuze en spirituele organisaties, die alle beseffen dat wij mensen een grote morele verantwoordelijkheid dragen om de *Volle Zee (*=zie ook Appendix) te beschermen en sterker nog: om de gezondheid daarvan werkelijk te verbeteren. Allereerst door aandacht en onderzoek, maar vooral óók door (de financiering en juridische regeling van) concrete maatregelen.

 

In Nice verklaarden de gezamenlijke geloofstradities:
"De oceaan is de bron van leven die ons allemaal verbindt, en als religieuze organisaties hebben we niet alleen de mogelijkheid, maar zelfs de verantwoordelijkheid om iedereen eraan te herinneren wat er echt op het spel staat, zodat we niet afglijden naar valse oplossingen of naar *commodificatie en vernietiging van de oceaan."


2. WENSEN van talrijke organisaties:

1. Bescherm én herstel ten minste 30% van onze oceanen tegen 2030 door middel van ( uitbreiding van ) beschermde mariene gebieden door effectieve gebiedsgerichte instandhoudingsmaatregelen. 
Het gaat hier niet alleen om kwantiteit (geografische uitbreiding), maar ook om de kwaliteit van de bescherming. De mariene ecosystemen moeten effectief beschermd worden tegen schadelijke activiteiten, waaronder destructieve visserijpraktijken (b.v. de trawlers met grondsleepnetten), de offshore olie- en gasactiviteiten (booreilanden e.d.) en andere schadelijke industriële activiteiten (bv windturbineparken en offshore visverwerkingsfabrieken).

2. Steun het moratorium op *diepzeemijnbouw. De diepten van de oceaan moeten worden beschermd tegen exploitatie die onomkeerbare schade kan toebrengen aan oude ecosystemen. De internationale gemeenschap moet voorrang geven aan het *voorzorgsbeginsel : grijp niet in / handel niet totdat wetenschap en overleg kunnen leiden tot verantwoord beheer, in dit geval dus van met name de diepe oceaan.

3. Zo snel mogelijk ratificeren en implementeren van het Verdrag inzake de Volle Zee (Biodiversity Beyond National Jurisdiction Agreement). Daardoor wordt het juridische kader geboden dat nodig is om de mariene biodiversiteit te beschermen en om meer gelijkheid in de internationale wateren te bevorderen. Deze wateren buiten de nationale jurisdicties maken bijna twee derde van de wereldzeeën uit. Zij slaan zeer grote hoeveelheden koolstof op (m.n. door sedimenten op de zeebodem) en herbergen een enorme biodiversiteit, zowel flora als fauna. Die biodiversiteit (die nog steeds verder ontdekt wordt) is tot nu toe grotendeels onbeschermd gebleven.

4. Pak mariene vervuiling op een alomvattende manier aan, met inbegrip van plasticvervuiling, lozing van rioolwater en chemicaliën, *onderwatergeluidvervuiling, zware metalen en nutriëntenuitstoot, die elk de mariene ecosystemen en de menselijke gezondheid op een specifieke manier bedreigen. Gelukkig is er een wereldwijd Plasticverdrag in de maak om deze crisis bij de bron (de productie, het gebruik en de verwerking/afbraak) aan te pakken. Hopelijk wordt dit Verdrag dit najaar (2025) bij de VN in Genève door voldoende staten getekend én geratificeerd, zodat men zich ook bindt om het uit te voeren.

5. We moeten steeds meer erkennen, dat de oceanen een zeer vitale rol spelen bij het reguleren van het klimaat. De op de oceanen gebaseerde klimaatoplossingen moeten worden ondersteund door te zorgen voor samenhang tussen de resultaten van de onderzoekingen door de UNOC en de laatste rapporten van het *IPCC. Het is heel hard nodig dat er dwingende maatregelen komen om de opwarming, *verzuring, zuurstofverarming en zeespiegelstijging van de oceanen aan te pakken. Tegelijkertijd moeten eerlijke, rechtvaardige en op rechten gebaseerde *blauwe koolstofinitiatieven en op de natuur gebaseerde oplossingen krachtig versterkt worden.

3. UITKOMSTEN van de Conferentie UNOC3 :

1. Het Vollezeeverdrag (zie boven) is door meer dan 50 landen ondertekend en men verwacht spoedig het minimum van 60 te halen, waarna het rechtskracht krijgt en in werking kan treden. Als we beseffen dat door de willekeurige en ongecontroleerde visserij vrijwel 90% van alle visbestanden in de zeeën uitgeput of overbevist zijn, dan wordt de noodzaak van dit Verdrag overduidelijk. 
Zie de korte film van de High Seas Treaty Alliance : https://www.youtube.com/watch?v=9F0jIhKK38A

 2. Er zijn al 27 staten voor het moratorium op *diepzeemijnbouw. Hierbij gaat het met name om het verzamelen / opdelven van zogenoemde (polymetallische) mangaanknollen, die naast mangaan en ijzer ook allerlei andere 'interessante' stoffen bevatten. Zie appendix. 

3. Meer dan 100 staten zijn tegen subsidies voor de "meest verspillende visserij" (David Attenborough in de film OCEAN ): de schadelijke en illegale vormen van industriële visserij: de trawlers met sleepnetten over de zeebodem, waarmee ze 'alles' meenemen, de (ondertussen vaak dode) dieren/vissen die niet gebruikt worden weer teruggooien evenals het 'materiaal' dat geen nut heeft. Hierdoor wordt de hele ecologische structuur van en boven de bodem voor lange tijd vernietigd.

  

4. 96 landen roepen op tot een bindend Plasticverdrag, met strenge regels voor productie en (afval)verwerking.
De nood is zeer hoog: micro- en nanoplastics dringen (onder andere via de voedselketen) door tot in onze organen en hersenen. Ze kunnen ontstekingen veroorzaken, hormonen verstoren en het immuunsysteem verzwakken.

 

5. Er is een coalitie gevormd tegen het uitsterven van met name haaien en roggen, waarvan al meer dan 30% in gevaar van uitsterven verkeert, terwijl deze dieren essentieel zijn voor het behoud van het goede biologische evenwicht.

6. Frans Polynesië heeft de sterke uitbreiding van een beschermd gebied (een zgn. no-take zone) aangekondigd. 

7.  Daarnaast zijn talrijke andere toezeggingen van (uitbreidingen van)  no-take zones toegezegd.

Kortom: er is sprake van een toenemende bewustwording en een krachtige en goede beweging. Deze beweging en bewustwording dient nu krachtig te worden voortgezet !

Hopelijk kan (voor u, lezer) wat meer informatie over de oceanen en hun leven (én lijden) daarbij helpen. Daarom:
Hierna wat meer informatie over het leven, de gelaagdheid en de samenhang in de oceanen, waarna een korte toelichting bij enkele belangrijke begrippen in de Appendix.

 4. EEN GELAAGD LEVEND GEHEEL : de drie grote zones/lagen in de diepe oceaan.

Wetenschappelijke inzichten in hoe een oceaan lééft, leven vóórtbrengt en leven dient, kunnen ons helpen de diepere, ook spirituele betekenis van deze enorme 'lichamen' te gaan beseffen en de wijsheid te ontvangen die de mensheid kan leiden naar een meer bewuste relatie met water, de bron en de baarmoeder van al het leven.   

1. DE ZONNIGE ZONE (*epipelagische zone) :
Deze zone, die zich uitstrekt van het oppervlak tot ongeveer 200 meter diep, produceert de helft van de zuurstof in de wereld en ondersteunt het grootste deel van de wereldwijde visserij, waardoor miljoenen mensen van voedsel en een inkomen worden voorzien. 
Deze cruciale regio wordt geconfronteerd met ernstige en samenlopende bedreigingen. Door de ongebreidelde uitbreiding van de massale visserij is 90% van alle visbestanden volledig uitgeput of overbevist, terwijl verschillende menselijke activiteiten bijna de helft van de mariene kraamkamers, waaronder *mangroves en *zeegras, hebben vernietigd. 
Klimaatverandering, waaronder de opwarming van het oceaanwater, heeft geleid tot wijdverbreide *koraalverbleking, met prognoses van 90% rifverlies tegen het midden van deze eeuw. *Oceaanverzuring bedreigt schelpdieren en vele andere organismen in de mariene voedselketens, terwijl vervuiling, met name door plastic en lozingen van rioolwater en chemicaliën, steeds grotere “dode zones” creëert waar weinig leven kan overleven. 
De stijgende zeespiegel en de toenemende stormen en cyclonen brengen kwetsbare kust- en eilandgemeenschappen, waar miljarden mensen wonen, nog meer in gevaar. Deze factoren verhogen de druk op die wateren die het meest essentieel zijn voor de productiviteit van de oceanen en het levensonderhoud van de mens.

2. DE SCHEMERZONE: (mesopelagische zone)
Deze zone strekt zich uit van 200 tot 1000 meter diep en herbergt de grootste *diermigratie op aarde, een dagelijkse verticale beweging van talloze organismen die een vitale biologische *koolstofpomp creëert. Wetenschappers schatten dat deze nog weinig begrepen regio tien miljard ton visbiomassa bevat, maar toch wordt geconfronteerd met opkomende bedreigingen uit meerdere richtingen. 

Zonder kennis en vooral het respecteren van duurzame vangstniveaus vormt de commerciële visserij een steeds grotere bedreiging voor de soorten die specifiek in de schemerzone voorkomen. Klimaatverandering verandert de oceaancirculatie en het zuurstofgehalte, wat migratiepatronen kan verstoren die essentieel zijn voor zowel de oceaanpopulaties als de via deze veroorzaakte koolstofopslag. *Diepzeemijnbouw, die vaak nog dieper / grondiger te werk gaat dan de trawlers, namelijk in de bodem, brengt het risico met zich mee dat verduisterende en soms vergiftigende sedimentpluimen in deze wateren vrijkomen, terwijl oceaanverzuring verschillende ecosystemen bedreigt. De cruciale rol van de schemerzone in koolstofopslag komt in gevaar net nu we het belang ervan beginnen te begrijpen, terwijl talloze soorten nog steeds onontdekt zijn en we dus nog geen idee hebben van mogelijke verdergaande effecten. Vandaar het belang van toepassing van het *voorzorgbeginsel: als een actie mogelijk schadelijk kan zijn voor mens of milieu, en er geen wetenschappelijke zekerheid bestaat over de schade, dan mag die actie niet uitgevoerd worden, tenzij men bewijst dat geen schade zal optreden.

3. DE MIDDERNACHTSZONE: (bathypelagische zone)
Deze zone, het minst onderzochte en minst wetenschappelijk begrepen deel van de oceaan, bestaat in eeuwige duisternis onder extreme druk op een diepte van 1.000 tot 4.000 meter. Ondanks deze extreme omgeving herbergt het een buitengewone biodiversiteit. *Bioluminescente organismen verlichten de duisternis, terwijl unieke gemeenschappen rond *hydrothermale bronnen gedijen door *chemosynthese. Ook deze 'diepe' ecosystemen worden nu, via geavanceerde technieken, geconfronteerd met ongekende bedreigingen, aangezien diepzeemijnbouw zich richt op de meest biodiverse gebieden, namelijk dáár waar bij mineraalrijke hydrothermale bronnen *polymetallische knollen, die in de loop van miljoenen jaren zijn gevormd, te vinden zijn. Bodemtrawlvisserij beschadigt diepzee-habitats, die eeuwen nodig hebben om te herstellen, terwijl de gevolgen van klimaatverandering en van verontreinigende stoffen, waaronder microplastics, zelfs op deze afgelegen diepten al waar te nemen zijn. In deze omgeving veroorzaken menselijke verstoringen schade die generaties lang blijft bestaan. Wat we in een oogwenk vernietigen, zal misschien nooit meer herstellen tijdens ons leven. Bovendien weten we nog (veel) te weinig van de lange termijn gevolgen in kleiner en in groter verband.

Naast deze drie zones worden wetenschappelijk nog méér zones onderscheiden: 
* Binnen de 'zonnige zone'  de bovenste laag: de dynamische en relatief 'dunne' getijden-zone. 
* Beneden de 'middernachtzone'  is er nog de  abyssopelagische  zone (de afgrond-zone) (4.000 - 6.000 ) en dáár onder, waar dat voorkomt,  de zgn. hadopelagische zone (de dodenrijk- of onderwerldzone).

 VOGELVRIJ 
Zonder beschermende wereldwijde wetgeving zijn elk van deze zones vogelvrij : ieder kan er naar eigen goeddunken zijn voordeel proberen te halen. Vaak is het gebruik van de zgn. territoriale wateren door nationale wetgeving al (gedeeltelijk) geregeld / beschermd. Dat geldt echter nog (helemaal) niet voor de wateren buiten de nationale kustlijnen en jurisdicties. Deze  bestrijken bijna twee derde van het totale wateroppervlak van de aarde en horen zogenaamd aan 'niemand' toe. Maar het is veel beter te zeggen: ze horen aan zichzelf toe (hebben op zichzelf recht van bestaan) én horen tevens toe aan ons állen, aan héél de mensheid, die er natuurlijk op een duurzame (d.w.z. zich goed herstellende) manier gebruik van mag maken en er dáárom ook samen verantwoordelijkheid voor draagt - al was het alleen maar uit welbegrepen eigenbelang. 
We zien al een aantal effecten van het ongecontroleerde ingrijpen (b.v. het verstoorde biologische evenwicht door overbevissing en de verzuring door de verhoogde concentratie kooldioxide in de atmosfeer). 
Groeiend inzicht maakt duidelijk dat er vermoedelijk nog meer aspecten en effecten zijn, die wij momenteel nog niet (voldoende) kennen of doorzien.
ZORG voor onze oceanen is daarom van het grootste belang !

===========

APPENDIX

 * bioluminescentie is die vorm van chemoluminescentie waarbij levende organismen licht produceren door middel van een chemische reactie in hun cellen. Dit heeft plaats bij een breed scala aan biologische organismen, waaronder bacteriën, algen, insecten (zoals vuurvliegjes), diepzeevissen en schimmels. 

* bodemtrawlvisserij: een ongelooflijk destructieve visserijmethode waarbij een verzwaard net over de zeebodem wordt gesleept. Dit veroorzaakt grootschalige schade aan onze oceanen. (links: een voorbeeld van de grote rijkdom vóór en rechts de verwoeste vlakte ná het 'vissen' )

* chemosynthese: een proces waarbij micro-organismen, voornamelijk bacteriën, energie verkrijgen uit chemische reacties van koolstofdioxide met b.v. ijzer en zwavel, in plaats van uit zonlicht. Ze maken daarmee dus hun eigen voedsel (glucose) uit anorganische stoffen. Het is een alternatief voor fotosynthese (zoals bij groene planten in zonlicht) en speelt een cruciale rol in ecosysteemen waar zonlicht niet beschikbaar is, zoals in diepe oceanen en andere 'donkere' omstandigheden. 

* commodificatie of  vercommercialisering : het proces waarin iets dat geen handelswaar is, zoals een idee, een dienst, een ervaring of zelfs een mens, wordt omgevormd tot verhandelbaar object of koopwaar. Er wordt een economische waarde aan toegekend, waardoor het te koop of te ruil is op een markt. Het is een ongeoorloofde machtsaanspraak, die geen recht doet aan de eigen waarde, goedheid of schoonheid van iemand of iets.

*hydrothermale bronnen : openingen in de zeebodem waar heet, mineraalrijk water uit de aarde naar buiten stroomt. Deze bronnen ontstaan doordat zeewater diep in de aardkorst infiltreert, wordt verwarmd door magma en vervolgens weer naar buiten spuit. Ze zijn vaak te vinden in vulkanisch actieve gebieden. Dit zijn meestal plaatsen waar tektonische platen uit elkaar bewegen (spreidingszones) of waar de ene plaat onder de andere duikt (subductiezones). 

* blauwe koolstofinitiatieven : initiatieven tot het opvangen van koolstofdioxide door de oceanen en kustecosystemen van de wereld. Deze koolstof wordt opgeslagen in de vorm van biomassa en sedimenten uit mangroven, schorren en zeegrasvelden. Blauwe koolstof is de meest effectieve (én relatief goedkope en natuurlijke), maar over het hoofd geziene, methode voor langdurige vastlegging en opslag van koolstof. Even belangrijk is dat investeringen in blauwe koolstof waardevolle ecosysteemdiensten opleveren die bijdragen aan het vermogen van mensen om de gevolgen van klimaatverandering te verzachten en zich eraan aan te passen. [ Uitvoerige informatie over deze potentieel belangrijke ontwikkeling : https://oceanfdn.org/nl/blauwe-koolstof ]

* diermigratie : de dagelijkse merendeels verticale beweging van zeeorganismen op en neer in de waterkolom. Dit fenomeen wordt voornamelijk veroorzaakt door de noodzaak om een evenwicht te vinden tussen voedselkansen en het vermijden van roofdieren. Organismen, vooral *zoöplankton (dierlijke plankton) en sommige (heel kleine) vissen, stijgen 's nachts op naar het oppervlaktewater om zich te voeden met *fytoplankton (plantaardige plankton) en andere prooien, en dalen dan overdag af naar diepere, donkere wateren om te ontsnappen aan predatie door visuele jagers. Het is een van de grootste dagelijkse bewegingen van biomassa op aarde en speelt een cruciale rol in marine ecosystemen door de voedingscyclus, het opslaan van koolstof (de koolstofrijke uitscheiding omgezet in bodemgesteente) en de algemene structuur van het voedselweb.

* diepzeemijnbouw: een extreme vorm van overbevissing, met name gericht op het verzamelen van technologisch cruciale mineralen zoals o.a. mangaan, (ijzer), nikkel, koper en kobalt en op speciale plaatsen, met name bij de hydrothermale bronnen, ook koper, zink, goud en zilver. De algemene argumentatie hiervoor is dat deze metalen nodig zijn voor m.n. ook duurzame producten in het kader van de energie-transitie, zoals zonnecellen, elektrische auto's, robots, communicatieapparatuur, e.d.

*IPCC : Intergovernmental Panel on Climate Change: Het Intergouvernementeel Panel inzake Klimaatverandering is een intergouvernementeel orgaan van de Verenigde Naties. Zijn taak bestaat erin “overheden op alle niveaus wetenschappelijke informatie te verstrekken die zij kunnen gebruiken om klimaatbeleid te ontwikkelen”. Het IPCC produceert zeer gefundeerde en uitgebreide rapporten over de verschillende onderdelen van de klimaatproblematiek.

* koolstofpomp : m.n. de biologische koolstofpomp: Fytoplankton (plantaardig plankton) vormt de basis van de mariene voedselketen.In de zonovergoten oceaanlaag assimileren ze koolstofdioxide door middel van fotosynthese en dragen ze koolstof over via de voedselketen wanneer ze door andere organismen (onder andere door zooplankton) worden geconsumeerd.

* mangroves :  Mangrovebossen, ook wel mangrovemoerassen, struikgewas of mangals genoemd, zijn unieke kustecosystemen, die worden gedomineerd door zouttolerante bomen en struiken die zijn aangepast aan de getijdenzone waar zout water en zoet water zich vermengen. Deze tropische en subtropische bossen gedijen in kustgebieden en bieden cruciale ecologische en economische voordelen. Mangrovebossen zijn zeer productieve ecosystemen die een essentiële habitat, kraamkamer en voedselbron vormen voor een breed scala aan mariene en terrestrische soorten, waaronder vissen, vogels en andere wilde dieren. Ze spelen ook een cruciale rol in de bescherming van de kust door erosie, stormvloeden en golfslag te verminderen. 

* onderwatergeluidsvervuiling : dit is een toenemend probleem waarbij menselijke activiteiten, zoals scheepvaart, bouw, seismisch onderzoek (naar bewegingen van de ondergrond), sonar (communicatie en metingen via geluidsgolven), zandwinning en explosies, onnatuurlijk en overmatig lawaai in de oceaan veroorzaken. Dit kan schadelijk zijn voor allerlei zeedieren, die afhankelijk zijn van geluid voor communicatie, navigatie, het vinden van voedsel, gedrag (b.v. bij voortplanting) en gezondheid.

* polymetallische knollen :  mangaanknollen, ook wel polymetallische nodules genoemd, zijn de op grote diepte in veel oceanen voorkomende knollen, die bestaan uit een mengsel van ijzer- en mangaanoxiden, andere metaalverbindingen en chemische elementen in lagere concentraties. Deze zijn daar zeer langzaam (in de loop van miljoenen jaren) gevormd (zie boven bij diepzeemijnbouw).

* verbleking van koraalriffen : door hogere temperaturen en dito concentratie van koolstofdioxide in de atmosfeer verandert het chemische evenwicht in het zeewater (wordt 'zuurder') en sterven veel koraalriffen af (lossen op) en verliezen dus ook hun eigen water-zuiverende en leven-gevende functie (aan dierlijke en plantaardige organismen). 
Ze lijden daarnaast, zoals al het leven in heel de oceanen, ook door de niets ontziende industriële overbevissing door o.a. over de zeebodem 'schrapende' trawlernetten.

* verzuring / oceaanverzuring:  het verschijnsel dat de pH van het zeewater op aarde steeds lager wordt als gevolg van een hogere concentratie van koolstofdioxide in de atmosfeer, dat opgenomen wordt in het water. Tussen 1950 en 2021 is de gemiddelde pH van het zeewater gedaald van 8,15 naar 8,05, wat overeenkomt met een toename van de zuurgraad (toename van H⁺ ionen) van 30%. Deze alsmaar toenemende verzuring vormt een bedreiging voor de voedselketens die verbonden zijn met de oceanen.

* Volle Zee : de oceanen buiten de territoriale wateren of andere jurisdicties, die bijna twee derde van het hele wateroppervlak op aarde omvatten. 
Alle oceanen samen beslaan weer twee derde van het totale aardoppervlak.

* voorzorgbeginsel : als een actie mogelijk schadelijk kan zijn voor mens of milieu, en er geen wetenschappelijke zekerheid bestaat over de schade, dan mag die actie niet uitgevoerd worden, tenzij men bewijst dat geen schade zal optreden. Dit beginsel is bij de eerste wereldwijde milieuconferenties van de Verenigde Naties (zoals bij de Earth Summit in 1992 in Rio de Janeiro)  zeer benadrukt. Het is een uiting van respect én van voorzichtigheid - maar staat op gespannen voet met menselijke (kortzichtige) hebzucht.

* warmte-absorptie : Oceanen absorberen 90% van de overtollige warmte van de planeet die vooral wordt veroorzaakt door (de overmatige productie van) broeikasgassen. Naarmate de temperaturen wereldwijd zijn gestegen, voornamelijk door de verbranding van fossiele brandstoffen, is ook het oceaanwater warmer geworden, wat nu een van de belangrijke oorzaken blijkt te zijn van sterkere en snellere stormen, zoals tornado's, orkanen, cyclonen en dergelijke. 
Hogere temperaturen (van water én van lucht) doen ook gletsjers en zee-ijs smelten, waardoor de zeespiegel stijgt en een bedreiging vormt voor de naar schatting 2,8 miljard mensen die wereldwijd in eilandstaten en in  kustgemeenschappen leven en heel vaak ook léven van de producten van de zee.

* zeegras : een functionele groep van planten die zijn aangepast aan het ondergedompelde leven in brakke en zoute wateren. Zeegrasgemeenschappen kunnen een rijke algenflora en fauna herbergen. Ze hebben ook een zeer belangrijke filterfunctie en elimineren veel ziektekiemen. In de tropen zijn zeegrassen een erg belangrijke voedselbron voor veel in zee levende reptielen.

* zones : oorsprong van de namen epipelagisch enz. Pelagisch komt van Grieks πελαγος pelagos: zee; επι epi: op, boven; μεσο meso: midden ;  βαθυ bathy, bathos: diepte;  αβυσσο abysso: afgrond en hado van άιδες hades: dodenrijk / onderwereld. 

* zooplankton en fytoplankton zijn fundamentele componenten van plankton, de diverse verzameling organismen die in aquatische omgevingen ronddrijven. Fytoplankton zijn microscopisch kleine, plantachtige organismen die fotosynthese uitvoeren, dwz uit water en kooldioxide met de energie van zonlicht zuurstof en glucose produceren. Zoöplankton daarentegen zijn dierachtige organismen die fytoplankton of andere kleine deeltjes als voedsel consumeren. Ze zijn cruciaal voor de aquatische voedselketen, waarbij zoöplankton zich vaak voedt met fytoplankton en vervolgens zelf voedsel wordt voor grotere organismen.

 

==========

Johan Muijtjens, juni 2025