LAAT DE NATUUR ONS REDDEN - 1

ONS AFSTEMMEN OP EN SAMENWERKEN MET DE NATUUR

We weten het ondertussen allemaal:
Onze aarde is in gevaar. Het is een sluipend gevaar, een langzaam voortschrijdende achteruitgang. Het is niet zoals bij Covid-19: iets dat niemand verwachtte en dat niemand kon negeren. Niemand kon passief blijven. Allerlei pijnlijke maatregelen werden geaccepteerd en toegepast. We beseften: Ons leven is in gevaar.

Klimaatverandering, opwarming van de aarde, droogtes, stormen, vervuiling van water, bodem en lucht, verzuring van de oceanen, stijgende zeespiegel en overstromingen, het uitsterven van vele soorten planten en dieren ...  dit gebeurt allemaal onophoudelijk, maar geleidelijk, niet plots van de ene dag op de andere. De situatie verergert, langzaam maar gestaag.

Wat moeten we doen ? Vechten ? Vechten tegen de natuur ?

 * Veel mensen denken dat ze zich kunnen aanpassen aan deze geleidelijke veranderingen. Het zal allemaal zo'n vaart niet lopen.
* Anderen hebben een groot vertrouwen in de mogelijkheden van (nieuwe) technologieën. Ze kunnen de verantwoordelijkheid overlaten aan de wetenschappers en de technici - en kunnen blijven leven zoals ze gewend zijn.
* Weer anderen denken : Als we slim genoeg zijn, kunnen we de rampen bestrijden, kunnen we de natuur corrigeren, kunnen we de oorlog tegen al deze verontrustende zaken winnen. Zij denken dan in termen van oorlog, vechten, proberen de leiding te hebben of te krijgen.

Deze oorlogszuchtige houding dringt op allerlei terreinen in onze  samenleving door. Ook al weten we dat oorlog méér oorlog veroorzaakt, geweld méér geweld, toch geloven we, of doen we op zijn minst alsof, dat oorlog, macht, intellect, druk uitoefenen enz. de enige (of op zijn minst de snelste en meest 'effectieve') manieren zijn om problemen op te lossen.

Wat we wel kunnen zien, maar vaak niet willen zien, is dat deze oorlogszuchtige aanpak het einde is van gezonde groei, dat het onze geest vernauwt en onze creativiteit doodt. Kortom, het maakt de zaken erger in plaats van beter. We verliezen het zicht op het grotere geheel, we vergeten dat alles diep met elkaar verbonden is, we isoleren een bepaald probleem en 'vergeten' wat de diepere oorzaken kunnen zijn. In plaats van aandacht te besteden aan de echte oorzaak of oorzaken, bestrijden we de symptomen en denken we dat we iets zinvols hebben gedaan.

Dat alles geldt óók voor sommige maatregelen, wetten en regels met betrekking tot ons milieu en het klimaat. We nemen niet voldoende tijd of doen weinig moeite om na te denken over de diepere oorzaken van een probleem, maar gaan gewoon wat 'praktische' dingen doen, zonder de grote en complexe werkelijkheid in het oog te houden. En beseffen te weinig dat we in feite contra-productief bezig zijn ...

Niet vechten, maar afstemmen en samenwerken !

Er is echter een heel andere aanpak mogelijk: niet vechten tegen maar afstemmen op en samenwerken met. Niet vechten tegen de natuur, maar de wijsheid van de natuur gebruiken en met respect samenwerken met het vermogen van de natuur zelf om de situatie te genezen; voorzichtig, geduldig, bewust en gericht met de natuur omgaan en ons aanpassen aan het karakter en de mogelijkheden van de natuur zelf. De natuur heeft een enorm zelfgenezend vermogen, zoals in een vorige bijdrage beschreven. Je zou kunnen zeggen: de natuur wil echt evenwichtig en gezond zijn. De natuur is niet vervuilend, verspilt niets, is voortdurend aan het recyclen en ontwikkelt zich steeds verder tot meer gevarieerde en mooiere vormen, zowel in de wereld van de planten als van de dieren.

Werk mee met de intelligentie van de natuur.

Het is die grote, mooie en wonderbaarlijke 'wijsheid' en 'intelligentie' van de hele natuur, die de Schepper van alles aan ons mensen heeft toevertrouwd. Laten we daarbij vooral niet vergeten dat wij mensen óók behoren tot diezelfde natuur. We staan niet 'boven' de natuur maar zijn er onderdeel van, weliswaar met een speciale taak en verantwoordelijkheid, maar niet als 'de baas' ervan.

Als er problemen zijn in onze ecosystemen is (dus) de beste manier om ze te verhelpen het bewust samenwerken met de zelfgenezende kracht, zoals die overal aanwezig is.
Iets van déze wijsheid wil ik graag met u, beste lezeres/lezer, delen en ik hoop dat het u extra vreugde, hoop en vertrouwen zal geven bij uw inzet voor een gezondere aarde, ONZE aarde, ons HUIS, zoals Paus Franciscus dat noemt in zijn beroemde encycliek Laudato Si’.

Wordt vervolgd.

Johan Muijtjens

EEN SCHOKKENDE ECOLOGISCHE ERVARING

Een motiverende confrontatie ...

Sedert enige jaren kun je het noordelijke deel van het Afrikaanse land Ghana nu ook per vliegtuig bereiken. Je kunt het landschap, waar je eerst alleen 'op ooghoogte' doorheen kon reizen, nu ook vanaf flinke hoogte overzien. Dat was voor mij een nieuwe ervaring nadat ik er vanaf de 80-er jaren van tijd tot tijd 'over land' ben geweest.

Omlaag kijkend sloeg mij onlangs de schrik om het hart. Noord Ghana grenst bijna aan de Sahel, de brede zuidelijke strook van de Sahara. Dat weet je uit de aardrijkskunde. Maar nu drong het in volle kracht tot mij door: de woestijn rukt ongenadig op ! Wat in de tachtiger jaren nog een mooi groen landschap was, rijk met bomen en struiken, waar de kinderen in de schaduw van grote bomen speelden en hier en daar nog een echt stuk (oer)woud was, is ondertussen, in enkele tientallen jaren veranderd in een savanne-landschap: een gebied waar alleen hier en daar verspreid nog een boom staat, met verspreid struikgewas en heel veel kale grond.

Een groen en bloeiend gebied is in een okerkleurig landschap veranderd ! Niet in de loop van enige eeuwen, maar in slechts enkele tientallen jaren. Ja, de schrik sloeg mij om het hart, toen ik dát zag.

Mensen in dat gebied vertelden me dat ze in de loop van een mensenleeftijd van twee natte seizoenen naar één periode met veel regen zijn gegaan en dat nu zelfs die ene vruchtbare tijd al korter begint te worden. Vergeleken met enkele tientallen jaren geleden hebben steeds meer mensen grote moeite om nog voldoende voedsel te verbouwen, om hun gezin te kunnen onderhouden, om überhaupt het hoofd boven water te kunnen houden. Je ziet ook de toenemende armoede op de straten. Minder verzorgde 'winkels', (nog) meer afval langs de straten en wegen, steeds minder onderhoud, enz. Je voelt bij jonge mensen, b.v. op een middelbare school die ik bezocht,  al iets van een zekere gelatenheid, die ik in de 80er jaren, toen de natuur nog zoveel vitaliteit uitstraalde, niet bespeurde. De fysieke omgeving heeft duidelijk zijn weerslag op hoe mensen zich voelen.

Een probleem is dat deze klimaatverandering, met alles wat dat meebracht en meebrengt, allemaal heel geleidelijk is gegaan: elk jaar een heel klein beetje korter, een beetje minder, weer wat droger, en zo voort. Nét niet genoeg om alarm te slaan... En dat niet alleen hier in Noord Ghana, maar vrijwel overal waar deze veranderingen nu steeds duidelijker voelbaar en zichtbaar worden.

Mijn pijn is dat ongelooflijk veel mensen, zoals hier in Noord Ghana, veel minder of nauwelijks middelen hebben om die veranderingen goed op te vangen en zich aan te passen, nieuwe methodes (b.v. van landbouw, veeteelt, tuinbouw, bosbouw, irrigatie, enz.) te ontwikkelen en ondertussen helpende sociale en economische voorzieningen hebben. Wij, hier in het welvarende West-Europa, beschikken, althans voor de meesten van ons, over allerlei beschermende technologie en voorzieningen, over betere sociale vangnetten, over een betere basisgezondheid, en zo meer, waardoor we de effecten van stijging van de temperatuur, de onregelmatigheden in het weer, de toenemende verontreiniging van de lucht, en andere ongemakken nog kunnen opvangen, ook al zijn er ook in onze welvaartsmaatschappij steeds meer mensen die niet alleen lijden maar zelfs sterven aan de gevolgen van deze klimatologische en daarmee samenhangende veranderingen.

Deze ervaringen hebben mij nóg meer gemotiveerd om zoveel als ik kan bij te dragen aan de gezondheid van óns milieu, want het is - hoe hard dat ook klinkt - voornamelijk de ongezondheid en overdrijving van onze westerse wereld, die zich over de hele wereld steeds meer en steeds pijnlijker voelbaar verspreidt.
Niet met een wanhopig gevoel dat 'het toch niets uithaalt', ook niet boos op anderen die niet genoeg zouden doen, maar met een krachtig vertrouwen, dat iedere bijdrage er écht toe doet - en dat sámen met anderen, in kleinere of grotere kring, natuurlijk nog veel méér effect heeft...
En ook met grote DANKBAARHEID voor wat ons hier in het Westen allemaal als bescherming geboden wordt. Alleen dát is al meer dan genoeg motivatie om met grote inzet én creativiteit op deze weg vóórt te gaan !

Johan Muijtjens

GEWELDLOOSHEID EN ECOLOGIE ...

EEN 'SOFTE' BENADERING ? INTEGENDEEL !

Geweldloosheid, respect, niets forceren ... Als het over de zorgen om ons milieu gaat, is dat niet veel te 'soft' ? Zijn de problemen niet te groot om er zo 'gemakkelijk' mee om te gaan ?
Toch valt het mij steeds weer op hoe de natuur, als ze haar eigen levenskracht gebruikt en haar zelfgenezend vermogen, dan altijd 'geduldig' is, meegaat met wat er kán, taai volhoudt, en daarbij vindingrijk en slim gebruik maakt van wat er wél mogelijk is. Er wordt in de natuur geen geweld gebruikt, d.w.z. er wordt niets geforceerd tegen de aanwezige mogelijkheden in. 

Ik zie zo vaak het groeien van planten en bomen in 'onmogelijke' situaties (bv. tussen tegels, door muren), ik zag hoe een gans haar nest bouwt tussen

'onmogelijke' struiken, hoe meeuwen precies op de thermiek zweven en buitelen, .. Het zijn maar een paar voorbeelden van hoe de natuur 'geweldloos' is, maar wél slim en, zo lijkt het wel, zonder haast de mogelijkheden gebruikt die er zijn. En dat alles zonder ontmoedigd te raken ! Fascinerend !

Onze gewone dagelijkse bijdragen aan een gezond milieu kunnen óók vanuit die 'geweldloze' houding bekeken worden. Zuinig zijn met water kun je beleven als waardering voor en als besef van het dreigende gebrek aan dit kostbare levens-middel. Elektriciteit zorgvuldig en bewust gebruiken en wat niet nodig is uitschakelen, is jouw 'geweldloze' bijdrage aan het beperken van de voor het milieu schadelijke productie ervan. Afval scheiden toont begrip voor de eigenheid van de verschillende zaken, zodat ze beter verwerkt en kunnen worden. Plastic zoveel mogelijk vermijden en zorgvuldig goede alternatieven zoeken, beperkt een van de ergste vormen van vervuiling van ons milieu.

Het zijn slechts een paar voorbeelden van respect voor grenzen en van meewerken met wat er wél mogelijk is. Ik denk dat bij de lezer(es) van dit verhaal best nog heel ándere en interessantere voorbeelden opkomen : Hoe de natuur onze geweldige leermeesteres is en wat wij daarvan steeds meer kunnen leren en dat dan vindingrijk kunnen toepassen bij ónze inzet voor een gezond milieu.

Ik ben benieuwd naar jouw ideeën !

Johan Muijtjens